جوهره اصلی وجود انسان را فکر و اندیشه او تشکیل میدهد و تفکر خلاق میتواند موجب هدایت و راهبری انسانها شود. در مقاله مهارت تفکر خلاق از نظر قرآن با یکی دیگر از مهارت های زندگی از نظر قرآن و اسلام آشنا می شویم.
در سوره اعراف آیه 179 انسان با چهارپایان مقایسه شده است و میفرماید به طور قطع گروه بسیارى از جن و انس را براى دوزخ قرار دادیم، نشانه هاى آنها اینست که عقل دارند و با آن اندیشه نمى کنند، چشم دارند و با آن نمى بینند، و گوش دارند و با آن نمى شوند، آنها همچون چهارپایانند بلکه گمراهتر، آنها همان غافلانند. و در فراز دیگری میفرماید هیچ کس نمى تواند ایمان بیاورد، جز به فرمان خدا (و توفیق و یارى و هدایت او)! و پلیدى (کفر و گناه) را بر کسانى قرار مى دهد که نمى اندیشند ( یونس ایه 100) . بنابراین کسانی که از اندیشه و تفکر بی بهره اند همانند چارپایان و کفار شمرده میشوند و این نهایت سقوط انسانیت و ارزشهای انسانی و ناسپاسی آنها در مورد نعمتها و توانایی هایست که در نظام خلقت به انسان عطا شده است.
مهارت تفکر خلاق از نظر قرآن
هر گونه تحول و پیشرفت ناشی از خردورزی، نوآوری ، ابداع و اختراع است که همه شان زائیده فکر و اندیشه بشر است بنابراین جوهره ی تکامل انسان، در تفکر و اندیشه است و میتواند موضوعیت اشرف مخلوقات را عینیت بخشد. به همین دلیل بطور مؤکد در تعالیم اسلامی، آدمی را به اندیشیدن و فکر کردن توصیه می کنند.
باید توجه نمود که مقدمه پیشرفت و ترقی در ابتدا تامین بودجه و اعتبارات مالی مورد نیاز و فراهم آوردن امکانات سخت افزاری و تجهیزات نیست بلکه بایستی عامل اصلی را در مغز متفکر و تعقل و اندیشیدن جستجو کرد.
مسائل امروز جامعه لزوماً با راه حل های گذشته قابل حل نیستند. و در هر زمانی به افکار و اندیشه متناسب و جدیدی نیاز است به همین دلیل پیشرفت و رشد از طریق نوآوری و نوگرایی حاصل میشود و تا زمانیکه انسان خود را از قالبهای ذهنی غلط و کهنه رها نکند به کمال نمی رسد.
مهارت تفکر خلاق به تصمیم گیریهای مناسب و حل و فصل مسائل کمک میکند و فرد را قادر میسازد که فراتر از تجارب مستقیم خود به حل مشکلات زندگی با انعطاف و سازگاری بیشتری بپردازد.
مولانا تفکر خلاق را فکری نو و راهگشا میداند و در بیت زیر به آن میپردازد.
فکر آن باشد که بگشاید رهی
راه آن باشد که پیش آید شهی
خلاقیت صفتی از اوصاف الهی است، و مهارت تفکر خلاق به همان حکمتهای الهی بر می گردد که ما را در تصمیم گیریها و حل مسائل یاری می نماید یعنی پایه اصلی تفکر خلاق را اندیشه و کمک گرفتن از راه حلهای خارج از دنیای تجربه شامل میشود بنابراین سبب میشود که تجربه جدیدی را بوجود آورد مشروط بر آنکه مبتنی بر آگاهی و شناخت باشد. خالق هستی که اولین خلاق عالم است در سوره انعام آیه 104 می فرماید : پروردگارتان به شما ادراک داده است هر که از روی بصیرت می نگرد به سود اوست و هر که چشم بصیرت بر هم نهد به زیان اوست و من نگهدارنده و نگهبان شما نیستم.
و در آیه 86 سوره حجر می فرماید . همانا خدای تو آفریننده داناست. ای عز یز هر کس به اصل خویش برگردد و روح خدای خویش را بیابد به یقین همانند خدای خود تفکری خلاق خواهد داشت.
بنابراین انسان دارای اختیار است و با استفاده از قدرت ادراک و بصیرت خود به تفکر نو و خلاقانه دسترسی پیدا میکند لازمه تفکر خلاق داشتن تفکر پویا ی مبتنی بر شناخت و توکل و خیر خواهی است.
از مهمترین موانع تفکر خلاق، مواردی مانند تقلید کورکورانه، رکود و عدم تحرک، تعصب در افکار، جهل و نادانی، فقدان ظرفیت فکری ذاتی، گفتار بدون عمل، کهنه گرایی میباشد.
از مهمترین عوامل مؤثر در تفکر خلاق تهذیب نفس و روشن بینی، بندگی و ذکر خداوند، شناخت و آگاهی و دانایی، سعه صدر و بصیرت قابل ذکر است.
خواندن مقاله پرورش هوش و خلاقیت کودک از بارداری تا دو سالگی را به شما توصیه می کنیم.