چای سبز : نحوه تهیه ، نگهداری ، فواید و مضرات چای سبز

چای سبز ( Green tea ) در کشور ما به دلیل خواص لاغری ، فشار خون و کم کاری تیروئید و زیبایی پوست ، مورد توجه قرار گرفته است. چای سبز نوعی چای است که از گلبرگ‌های گیاه چایبه ( Camellia sinensis ) بدست می‌آید. چای سبز بوسیله بخار دادن این برگ ها و سپس خشک کردن آنها آماده می شود. چای های دیگر مانند چای سیاه و چای اولانگ هم از گیاه  کاملیا سیننسیس تهیه می شوند ولی پروسه هایی بر روی برگهای گیاه انجام می شود و در طی فرآیندی برگ ها به طور کامل تخمیر می شوند ( چای سیاه ) و یا نیمه تخمیر می شوند ( چای اوولانگ ) و لذا بر خلاف چای سیاه و چای اولانگ ، در فرآیند تولید این چای اکسایش و تخمیر بسیار کم صورت می‌پذیرد.  

چای سبز : نحوه تهیه ، نگهداری ، فواید و مضرات چای سبز

سلامت دات لایف امروز را به چای سبز اختصاص داده است. در باب خواص چای سبز گفته ها و شنیده های بسیاری است اما به یاد داشته باشیم که شیوه دم کردن چای سبز متفاوت است. چای طبیعی سیاه و سفید از تخمیر و پلاسیده کردن برگ های چای به دست می آید که این تخمیر سبب تغییر در رنگ ، عطر و طعم چای شده و همچنین سطح کافئین و تانین آن را افزایش می دهد. در حالی که چای سبز از برگ های چای خشک کمی بخار پز شده که سریع خشک می شود تهیه می شود و تخمیر نمی شود لذا رنگ آن سبز است. فلاونوئید های موجود در این چایی مسئول عطر و طعم آن است. چای سبز انواع مختلفی همچون چینی و ژاپنی دارد. نوع ژاپنی آن به اوچا ( به ژاپنی: 緑茶 ) معروف است. طبع چای سبز گرم و خشک است. مواد مصلح چای سبز ، بادیان خطایی ، مشک ، دارچین و زنجبیل می باشد (1).

چای سبز یکی از سالمترین نوشیدنی های جهان است که سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و مواد مغذی است که این مواد دارای اثرات مفید فراوانی بر بدن از جمله بهبود عملکرد مغز، چربی سوزی و پیشگیری از سرطان است(2).

روش نگهداری و دم کردن چای سبز

برای هر نفر یک قاشق مرباخوری از این چای را در یک لیوان ریخته و سپس آب جوش را به لیوان اضافه کنید و ظرفی را روی درب آن قرار دهید و 8 دقیقه صبر کنید تا عصاره آن آزاد شود سپس چای را از صافی عبور داده و آن را بنوشید.

به این نکته توجه داشته باشید که برای تازه و معطر ماندن این چای در منزل و محل کار، بهتر است آن را در ظرفی تیره بریزید و در محلی تاریک و به دور از نور و رطوبت نگهداری کنید. نکته بعد اینکه، چای سبز مانند چای سیاه نیازی به دم کردن روی حرارت ندارد.

معطر کردن چای سبز

برای معطر کردن چای می توان به آن مقداری گل یاس ، گل سرخ ، گل بهار نارنج ، نعنا ، هل ، لیموی خشک یا تازه ، چند پر زعفران ( بسته به علاقه و ذائقه ) به صورت ترکیبی یا به تنهایی اضافه کرد.

ترکیبات مفید چای سبز چیست ؟

چای سبز فراتر از یک نوشیدنی سبزرنگ است ، پلی‌فنول‌ها ، فلاوونوئید‌ها و کاتچین آنتی اکسیدان های قوی موجود در این نوشیدنی می‌باشند. این ترکیبات در بدن منجر به کاهش مواد اکسیدان و رادیکال‌های آزاد (علت بسیاری از بیماری های و فرایند پیری) می‌شوند و از این طریق از صدمات وارد به سلول‌ها و DNA جلوگیری می‌کنند. یکی از این ترکیبات آنتی اکسیدان اپی کاتچین گالات است، که نقش بسزایی در سلامتی داشته و خواص متعدد دارویی دارد (3, 4).

خواص چای سبز در علم نوین

تسریع عملکرد مغز : چای سبز علاوه بر افزایش هوشیاری باعث تسریع عملکرد مغز نیز می شود. ماده اصلی موجود در چای سبز که این نقش را بر عهده دارد کافئین نام دارد. مقدار کافئین چای سبز به اندازه قهوه نیست، اما برای فعال کردن مغز کافی است. کافئین با مهار نورترانسمیتر مهاری آدنوزین و افزایش میزان دوپامین و نور آدرنالین باعث تحریک فعالیت ‌های مغزی می‌شود (5, 6). علاوه بر این نقش آن در جنبه‌های متعددی از فعالیت‌های مغزی از قبیل حالت‌های روحی ، هوشیاری ، زمان واکنش و حافظه به اثبات رسیده است (7). چای سبز علاوه بر کافئین حاوی آمینواسید ال تئین می باشد که قابلیت عبور از سد خونی مغزی را داشته و با افزایش نورترانسمیترگابا منجر به کاهش اضطراب در فرد شده و از طریق افزایش دوپامین منجر به افزایش امواج آلفا ( امواج مغزی در زمان استراحت ) می شود. به همین علت افراد احساس راحتی بیشتری هنگام نوشیدن چای سبز نسبت به قهوه دارند (8-11).

چربی سوزی و افزایش توان ورزشی :

حتما می‌دانید که مکمل چای سبز به عنوان یک مکمل جهت چربی سوزی در داروخانه ها در دسترس عموم می‌باشد. چای سبز از طریق افزایش متابولیسم و نیاز انرژی بدن به میزان 4 درصد و افزایش فرآیند سوختن چربی ها به میزان 17 درصد می تواند در کاهش وزن موثر باشد (12, 13). البته میزان این اثرات در افراد مختلف متفاوت است (14). علاوه بر این کافئین موجود در آن می‌تواند باعث افزایش توان ورزشی شود (15, 16).

چای سبز و کاهش وزن :

دانشمندان بر این نکته تاکید دارند که چای سبز با افزایش متابولیسم بدن می‌تواند در دراز مدت باعث کاهش وزن شود (17). علاوه بر این یافته‌های علمی جدید نشان داده‌اند که مصرف چای سبز در کاهش چربی شکمی و کاهش سایز دور کمر نقش موثری دارد. کاهش چربی شکمی منجر به کاهش بسیاری از بیماری ها می‌شود.

چای سبز و پیشگیری از سرطان های مختلف :

سرطان یعنی تکثیر خارج از کنترل سلول‌ها که در نهایت منجر به مرگ فرد می‌شود. اثرات محافظتی آنتی اکسیدان ها در پیشگیری از سرطان به خوبی شناخته شده است. چای سبز منبع غنی از آنتی اکسیدان‌ها می‌باشد و تحقیقات نشان داده که افرادی که چای سبز را به صورت روتین مصرف می‌کنند ریسک کمتری برای ابتلا به سرطان های سینه ، پروستات و روده بزرگ (18-20) و برخی دیگر از سرطان ها دارند (21-23). حتما این نکته را مد نظر قرار بدهید که چای سبز را با شیر مخلوط نکنید زیرا که این کار باعث کاهش آنتی اکسیدان های موجود در چای می‌شود (24).

کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و پارکینسون :

علاوه بر تسریع عملکرد مغز چای سبز می تواند اثرات افزایش سن را بر مغز کاهش دهد، این اثرات از طریق جلوگیری از تخریب نورون های مغزی (سلول‌های مغز) صورت می گیرد (25, 26).

چای سبز به عنوان میکروب کش :

کاتچین موجود در چای سبز می‌تواند در کاهش بسیاری از عفونت‌ها موثر باشد (27, 28). علاوه بر این مطالعات نشان داده‌اند که مصرف چای سبز می‌تواند باعث مهار باکتری استرپتوکوک موتانس (عامل اصلی پوسیدگی دندان) بشود (25, 26). نقش چای سبز در بهبود عملکرد تنفسی نیز به اثبات رسیده است (29).

چای سبز و دیابت :

چای سبز می‌تواند منجر به تنظیم قند خون و بهبود مقاومت به انسولین و در نتیجه کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 شود(30). کاهش خطر ابتلا به دیابت در افرادی که به صورت روزانه چای سبز میل می‌کنند، 18 الی 42 درصد گزارش شده است (31, 32).

چای سبز و فشار خون :

چای سبز سبب کاهش عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی می شود از جمله چای سبز می تواند سبب کاهش کلسترول توتال سرمی و کلسترول LDL ( کلسترول بد ) و تری گلیسیرید بالا ، تا 31 درصد شود و لذا از تصلب و گرفتگی شرایین جلوگیری می کند و میزان ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد (33-35)، بعلاوه از ابتلا به فشار خون یا افزایش میزان فشار خون ، پیشگیری می کند.

افزایش طول عمر همراه با چای سبز :

مطالعات در ژاپن نشان داده است که افرادی که بیش از 5 فنجان چای سبز در طول روز مصرف می‌کنند به علت کاهش ابتلا به بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت و … 11 سال بیشتر از افراد دیگر عمر می‌کنند (36-38).

خواص چای سبز برای پوست :

چای سبز، علاوه بر تمام ویژگی‌های درمانی که دارد، می‌تواند در نگهداری از پوست و زیبایی شما هم تاثیر بگذارد. همانطور که گفته شد چای سبز غنی از آنتی اکسیدان است که باعث می شود یک ماده ضد پیری ، ضد التهاب و ضد سرطان برای پوست باشد. این چای با جذب رادیکال‌های آزاد و کاهش التهاب ناشی از اشعه های مضر UV ، می‌تواند عامل محافظتی قوی برای محافظت از پوست شما در معرض آفتاب مستقیم باشد. رادیکال‌های آزاد در شرایطی همچون نور بیش از حد خورشید، آلودگی های زیست محیطی ، آلودگی های محیط کار و دود سیگار ایجاد می شودند ، که چای سبز تا حدی از مضرات آنها جلوگیری می کند.

سایر خواص چای سبز :

این چای به طور موثری از پوکی استخوان جلوگیری می کند.

این چای سبب کاهش فشار خون می شود.

چای سبز در پیشگیری از سرطان سرویکس در زنان موثر است و مانع  تغییرات سلولی در اثر ویروس پاپیلوما ( HPV )  می شود.

این چای سبب کاهش گرفتگی عروق قلبی می شود و این تاثیر در مردان بسیار قوی تر است ( مردان در سنین زیر 55 سال بیش از زنان در خطر سکته قلبی هستند )

چای سبز برای پیشگیری و درمان سرطان به کار می‌رود.

به گفته برخی محققان در صورت مصرف منظم، مانع از به وجود آمدن حفره در دندان ها و موجب‌ از بین رفتن باکتری های مسبب جرم دندان می‌شود.
قدرت ذهنی را افزایش داده و قابلیت تمرکز را بالا می‌برد.
چای سبز آرام بخش است و رفع استرس می‌کند.

چای سبز موجب کاهش وزن در افراد چاق می‌شود. پلی فنول های چای سبز فعالیت آمیلاز بزاق(آنزیم تجزیه کننده قندها) را مهار می‌کند. جالب است بدانید که چای بدون داشتن عوارض خطرناک داروهای کاهنده وزن میتواند موجب کاهش وزن ، اندازه دور کمر و تری گلیسرید خون مبتلایان به چاقی شود.
“تانن” موجود در این چای می تواند از تداوم اسهال جلوگیری کند. البته میزان تانن در چای سیاه بیشتر است.

موارد منع مصرف چای سبز

شواهد موجود حاکی از آنست که تقریبا چای سبز بدون عارضه می باشد و برای هیچ فرد خاصی منع مصرف ندارد ولی مقادیر بیش ازحد چای سبز در روز با سوخت و ساز آهن تداخل نموده و موجب کم خونی می‌شود.

مضرات چای سبز برای کبد تقریبا صفر است ولی اگر در میزان بیش از حد ( بیش از 5 لیوان در روز) مصرف شود برای کبد هم مضر است.

میزان مصرف چای سبز

طریقه مصرف چای سبز امروزه با توجه به افزایش چاقی در ایران و جهان ، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این چای می‌تواند متابولیسم پایه بدن را افزایش دهد. به دلیل همین ویژگی، بسیاری از افراد حدود 3 تا 4 لیوان در روز می‌نوشند. درحالی‌که حتی در این میزان مصرف چای سبز در صورتی موثر است که بتواند پاسخگوی دریافت مقدار کالری “اضافی” مصرفی ما باشد و برای کاهش وزن می بایست از مصرف غذاهای پرکالری پرهیز کنیم. اما این همه ماجرا نیست.

معمولا مصرف چای، چه چای سبز و چه چای سیاه بیشتر از 4 تا 5 لیوان در روز از نظر تغذیه‌‌ای نه تنها مفید نیست، بلکه برای سلامت مضر هم هست. مصرف زیاد نوشیدنی‌هایی مثل چای به ‌شدت مضر است و باعث می‌شود آب و الکترولیت‌ها از بدن دفع شوند. بنابراین مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها می‌تواند منجر به اختلال آب و الکترولیت در بدن شود. از سوی دیگر ترکیبات آلکانوئیدی موجود در چای می‌تواند در اثر مصرف زیاد مشکلات تحریک پذیری و حساسیت های ویژه عصبی را هم در پی داشته باشد. این در حالی است که مصرف متعادل آن یعنی 2 تا 3 لیوان در روز می‌تواند در بدن آرامش ایجاد کند.

مصرف زیاد این نوشیدنی ( بیش از 5 لیوان ) می‌تواند خطرناک باشد. لذا در مصرف هر نوع ماده غذایی، هر چند مفید، اصل اعتدال و میانه روی را رعایت کنید‌.

میزان مصرف چای سبز در گروه های ویژه :

چای سبز در مصرف روزانه تا 5 لیوان و تا مدت 2 سال ، برای بزرگسالان کاملا بدون عارضه بوده است و برای مدت بیش از دو سال هنوز مطالعه معتبری منتشر نشده است.
چای سبز در کودکان کاملا بی خطر است و برای 90 روز و به میزان روزی سه فنجان هم مورد ارزیابی قرار گرفته و بدون عارضه بوده است.
در دوران بارداری و شیردهی چای سبز تا دو فنجان در روز کاملا بی عارضه و ایمن است.
برای کاهش چربی خون ، چای سبز را روزانه و حداقل به مدت 24 هفته می بایست مصرف کنید.
دمنوش لاغری دکتر مری (  Dr Mary) ، رژیم 21 روزه برای لاغری و چربی سوزی است و این دمنوش مورد تایید وزارت بهداشت است و حاوی چای سبز و اثرات لاغری و چربی سوزی چای سبز است.

 

منابع علمی استفاده شده:

،کرد افشاری غ, کناری حم, اسماعیل یسس. کتاب تغذیه در طب ایرانی،اسلامی: نسل نیکان; ۱۳۹۲.
Kris G. 7 Ways Your Body Benefits from Lemon Water USA: HealthLine; 2016 [cited 2017 24/8/2017]. Available from: http://www.healthline.com/nutrition/top-10-evidence-based-health-benefits-of-green-tea.
Serafini M, Ghiselli A, Ferro-Luzzi A. In vivo antioxidant effect of green and black tea in man. European journal of clinical nutrition. 1996;50(1):28-32.
Lu Y, Guo WF, Yang XQ. Fluoride content in tea and itsrelationship with tea quality. Journal of agricultural and food chemistry. 2004;52(14):4472-6.
Nehlig A, Daval JL, Debry G. Caffeine and the central nervous system: mechanisms of action, biochemical, metabolic and psychostimulant effects. Brain research Brain research reviews. 1992;17(2):139-70.
Fredholm BB. Adenosine, adenosine receptors and the actions of caffeine. Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology. 1995;76(2):93-101.
Ruxton C. The impact of caffeine on mood, cognitive function, performance and hydration: a review of benefits and risks. Nutrition Bulletin. 2008;33(1):15-25.
Nathan PJ, Lu K, Gray M, Oliver C. The neuropharmacology of L-theanine(N-ethyl-L-glutamine): a possible neuroprotective and cognitive enhancing agent. Journal ofherbal pharmacotherapy. 2006;6(2):21-30.
Nobre AC, Rao A, Owen GN. L-theanine, a natural constituent in tea, and its effect on mental state. Asia Pacific journal of clinical nutrition. 2008;17 Suppl 1:167-8.
Egashira N, Hayakawa K, Osajima M, Mishima K, Iwasaki K, Oishi R, et al. Involvement of GABAA receptors in the neuroprotective effect of theanine on focal cerebral ischemia in mice. Journal of pharmacological sciences. 2007;105(2):211-4.
Juneja LR, Chu D-C, Okubo T, Nagato Y, Yokogoshi H. L-theanine—a unique amino acid of green tea and its relaxation effect in humans. Trends in Food Science & Technology. 1999;10(6):199-204.
Dulloo AG, Duret C, Rohrer D, Girardier L, Mensi N, Fathi M, et al. Efficacy of a green tea extract rich in catechin polyphenols and caffeine in increasing 24-h energy expenditure and fat oxidation in humans. Am J Clin Nutr. 1999;70(6):1040-5.
Venables MC, Hulston CJ, Cox HR, Jeukendrup AE. Green tea extract ingestion, fat oxidation, and glucose tolerance in healthy humans. Am J Clin Nutr. 2008;87(3):778-84.
Gregersen NT, Bitz C, Krog-Mikkelsen I, Hels O, Kovacs EM, Rycroft JA, et al. Effect of moderate intakes of different tea catechins and caffeine on acute measures of energy metabolism under sedentary conditions. The British journal of nutrition. 2009;102(8):1187-94.
Nehlig A, Debry G. Caffeine and sports activity: a review. International journal of sports medicine. 1994;15(5):215-23.
Costill D, Dalsky GP, Fink W. Effects of caffeine ingestion onmetabolism and exercise performance. Medicine and science in sports. 1977;10(3):155-8.
Auvichayapat P, Prapochanung M, Tunkamnerdthai O, Sripanidkulchai B-o, Auvichayapat N, Thinkhamrop B, et al. Effectiveness of green tea on weight reduction in obeseThais: A randomized, controlled trial. Physiology & Behavior. 2008;93(3):486-91.
Sun CL, Yuan JM, Koh WP, Yu MC. Green tea, black tea and breast cancer risk: a meta-analysis of epidemiological studies. Carcinogenesis. 2006;27(7):1310-5.
KurahashiN, Sasazuki S, Iwasaki M, Inoue M. Green Tea Consumption and Prostate Cancer Risk in Japanese Men: A Prospective Study. American Journal of Epidemiology. 2008;167(1):71-7.
Yang G, Shu XO, Li H, Chow WH, Ji BT, Zhang X, et al. Prospective cohort studyof green tea consumption and colorectal cancer risk in women. Cancer epidemiology, biomarkers & prevention : a publication of the American Association for Cancer Research, cosponsored by the American Society of Preventive Oncology. 2007;16(6):1219-23.
Fujiki H, Suganuma M, Imai K, Nakachi K. Green tea: cancer preventive beverage and/or drug. Cancer Letters. 2002;188(1):9-13.
Imai K, Suga K, Nakachi K. Cancer-Preventive Effects of Drinking Green Tea among a Japanese Population. Preventive Medicine. 1997;26(6):769-75.
Fujiki H, Suganuma M, Okabe S, Sueoka N, Komori A, Sueoka E, et al. Cancer inhibition by green tea. Mutation Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis. 1998;402(1–2):307-10.
Ryan L, Petit S. Addition of whole, semiskimmed, and skimmed bovine milk reduces the total antioxidant capacity of black tea. Nutrition research (New York, NY). 2010;30(1):14-20.
Weinreb O, Mandel S, Amit T, Youdim MB. Neurological mechanisms of green tea polyphenols in Alzheimer’s and Parkinson’s diseases. The Journal of nutritional biochemistry. 2004;15(9):506-16.
Mandel SA, Amit T, Weinreb O, Reznichenko L, Youdim MB. Simultaneous manipulation of multiple brain targets by green tea catechins: a potential neuroprotective strategy for Alzheimer and Parkinson diseases. CNS neuroscience & therapeutics. 2008;14(4):352-65.
Sakanaka S, Juneja LR, Taniguchi M. Antimicrobial effects of green tea polyphenols on thermophilic spore-forming bacteria. Journal of Bioscience and Bioengineering. 2000;90(1):81-5.
Toda M, Okubo S, Hiyoshi R, Shimamura T. The bactericidal activity of tea and coffee. Letters in Applied Microbiology. 1989;8(4):123-5.
Lodhia P, Yaegaki K, Khakbaznejad A, Imai T, Sato T, Tanaka T, et al. Effect of green tea on volatile sulfur compounds in mouth air. Journal of nutritional science and vitaminology. 2008;54(1):89-94.
Liu K, Zhou R, Wang B, Chen K, Shi LY, Zhu JD, et al. Effect of green tea on glucose control and insulin sensitivity: a meta-analysis of 17 randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2013;98(2):340-8.
Iso H, Date C, Wakai K, Fukui M, Tamakoshi A. The relationship between green tea and total caffeine intake and risk for self-reported type 2 diabetes among Japanese adults. Annals of internal medicine. 2006;144(8):554-62.
Huxley R, Lee C, Barzi F, et al. Coffee, decaffeinated coffee, and tea consumption in relation to incident type 2 diabetes mellitus: A systematic review with meta-analysis. Archives of Internal Medicine. 2009;169(22):2053-63.
Menezes IA, Barreto C, Antoniolli ÂR, Santos MR, Sousa DPd. Hypotensive activity of terpenes found in essential oils. Zeitschrift für Naturforschung C. 2010;65(9-10):562-6.
Kuriyama S. The relation between green tea consumption and cardiovascular disease as evidenced by epidemiological studies. The Journal of nutrition. 2008;138(8):1548S-53S.
Fujita H, Yamagami T. Antihypercholesterolemic effect of Chinese black tea extract in human subjects with borderline hypercholesterolemia. Nutrition research (New York, NY). 2008;28(7):450-6.
Shaha RK, Punichelvana YNA, Afandi A. Optimized extraction condition and characterization of pectin from kaffir lime (Citrus hystrix). Research Journal of Agriculture and Forestry Sciences _______________________________________________ ISSN. 2013;2320:6063.
Suzuki E, Yorifuji T, Takao S, Komatsu H, Sugiyama M, Ohta T, et al. Green Tea Consumption and Mortality among Japanese Elderly People: The Prospective Shizuoka Elderly Cohort. Annals of Epidemiology. 2009;19(10):732-9.
Kuriyama S, Shimazu T, Ohmori K, Kikuchi N, Nakaya N, Nishino Y, et al. Green tea consumption and mortality due to cardiovascular disease, cancer, and all causes in Japan: the Ohsaki study. Jama. 2006;296(10):1255-65.