در کتاب «من لایحضره الطبیب» به داروهایی اشاره شده که بهراحتی در همهجا یافت میشود و هر فرد بالغ و آگاهی میتواند به راحتی از درمانهای ساده آن برای سردرد، سرفه، مالیخولیا، بیماریهای گوش و چشم و معده استفاده کند.
همچنین در کتاب «برءالساعه»، به درمانهای فوری برای معالجه بیماریها اشاره شده تا بیمار برای هر امر سادهای نیاز به مراجعه به پزشک نداشته باشد.
در کتاب «منافعالاغذیه» نیز به ضررهای مصرف مکرر الکل اشاره شده که منجر به الکلسیم و بیماریهای ناشی از آن میشود.
درزمینه داروسازی و شیمی، کشف الکل و جوهرگوگرد را به زکریای رازی نسبت میدهند. زمانی که رازی درصدد یافتن حجرالفلاسفه و اکسیر اعظم بود توانست تعداد زیادی ماده شیمیایی کشف کند.
او برای تعیین اثر داروها بر انسان بسیاری از داروها را شخصاً روی حیوانات بهکار میبرده است. همچنین در بیماریهای پوست و عفونتهای انگلی از جیوه بهشکل مرهم استفاده میکرده و از پادزهر (یا تریاق) نیز برای درمان بیماریها بهره گرفته است.
او به صنعت کیمیا و صحت آن اعتقاد داشته و آن را با دلایل عقلی و منطقی و تجربی در کتب خود بهاثبات رسانده و چند کتاب و رساله در ردّ منکرین آن نوشته است.
در قرن نهم میلادی (همزمان با رازی) داروسازی در بغداد به شکل مستقلی انجام میشد و داروخانههای متعددی در بغداد وسایر شهرهای مسلماننشین بهکار مشغول بودند. در بیمارستانها نیز امکان آن وجود داشت که پزشکان داروهای جدید را مورد آزمایش قرار دهند و نتایج آزمایشات را در دفتری مخصوص شرح دهند. همچنین بازرسان دولتی (با نام محتسب) بهصورت دورهای بر کار داروخانهها نظارت میکردند و میزان و کیفیت داروها را مورد بررسی قرار میدادند. در واقع در آن دوره، داروسازی حرفهای در کشورهای اسلامی، 4 قرن از اروپا پیش افتاده بود.
منابع
1- نجمآبادی، دکتر محمود؛ مؤلفات و مصنفات ابوبکرمحمدبن زکریای رازی، انتشارات دانشگاه تهران
2- نجمآبادی، دکتر محمود؛ تاریخ طب در ایران پس از اسلام، انتشارات دانشگاه تهران
3- رازی، محمدزکریا؛ المدخلالتعلیمی، ترجمه دکتر مهندس حسنعلی شیبانی، انتشارات دانشگاه تهران
4- تاج بخش، دکتر حسن؛ تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران، جلد دوم، دوران اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران
5- رکنالحکما، فیلسوفالدوله عبدالحسینبن محمدحسن طبیب تبریزی؛ مطرحالانظار فی تراجم اطباء الاعصار و فلاسفه الامصار، تاریخ تألیف نسخه مادر 1324 هجری قمری
6- معطر، فریبرز؛ معطر، هادی؛ ابتکارات و نوآوریهای رازی در شیمی؛ فصلنامه طب سنتی اسلام و ایران، سال اول، شماره اول، بهار 1389
7- جوادی، سیدمهدی؛ جایگاه داروسازی و زکریای رازی در تمدن اسلامی، مجله الکترونیکی ویستا
8- سید محمود طباطبایی، ارزیابی دیدگاه محمد بن زکریای رازی و طب سنتی درباره دندانپزشکی و بهداشت دهان و دندان، مجله دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سال 1384، جلد 29، شماره 1
8- Kaf Al-Ghazal, Dr. Sharif; The valuable contributions of al-razi (Rhazes) in the history of pharmacy, April, 2007
- Tabatabaei, S. M., et al. (2012). “Rhazes viewpoints about causes, diagnosis, treatment and prognosis of gout.” J Med Ethics Hist Med 5: 3.
برگرفته از سایت تندرستان (www.tandorostan.org)