زکریای رازی یا Rhazes

درباره دوران کودکی و جوانی رازی اطلاع دقیقی دردست نیست و اینکه آموختن چه علمی را در ابتدا و در چه سنی آغاز کرده مشخص نمی‌باشد. اما معروف است که در جوانی گاهی شعر می‌گفته و عود می‌نواخته است و به‌دنبال تحصیل و کسب معلومات زمان خود ازجمله کیمیاگری و شیمی رفته است.

بیشتر مورخان را عقیده بر این است که رازی در سنین بالا آموختن طب را آغاز کرده است. اما این امر چندان صحیح به ‌نظر نمی‌رسد زیرا دانشمندی با این هوش و قریحه نمی‌تواند تا آن زمان به علوم عصر خویش بی‌توجه بوده باشد.

براساس داستانی از مورخان ، رازی برای درمان بیماری چشمی ناشی از کیمیاگری به چشم‌پزشک مراجعه می‌کند و پزشک معالج از او پانصد دینار طلب می‌کند. در همین زمان رازی درمی‌یابد که طب، همان کیمیای حقیقی است.
نام اساتید رازی نیز همانند شرح حالش به درستی بیان نشده است. برای مثال تعدادی از مورخان، «علی‌بن‌ربّن طبری» را استاد رازی در طب می‌دانند ولی باتوجه به سال ولادت رازی و سال فوت طبری (247 ق) احتمالاً وی شاگرد باواسطه علی‌بن‌ربّن بوده است. همچنین به‌نظر می‌رسد استاد رازی در فلسفه «ابوزید احمدبن‌سهل بلخی» (متوفی در 322 ق) باشد.

با توجه به قرائن و شواهد به نظر می رسد که رازی در نیمه دوم قرن نهم هجری، ریاست بیمارستان معتضدی بغداد را برعهده گرفته و رسالاتی را به نام وزرای معتضد نگاشته است. همچنین در دوران مکتفی فرزند معتضد در ری بوده و پس از ورود به ری با امیر منصوربن‌اسحاق رابطه‌ای نیکو داشته و به سمت ریاست بیمارستان ری منسوب شده و کتاب منصوری را برای امیر منصور نگاشته است. 

رازی در چند سال آخر عمر از نعمت بینایی محروم شد که علت آن را نزول الماء یا آب مروارید ذکر کرده اند.

نوشته های رازی

رازی تألیفات فراوانی دارد. «دکتر محمود نجم‌آبادی» (طبیب و رازی‌شناس بزرگ ایرانی، متولد 1282 و متوفی به سال 1379) کتب و رسائل رازی را در علوم مختلف نزدیک به 273 عدد می‌داند. او در کتاب خود با نام «مؤلفات و مصنفات رازی»، تالیفات رازی را در نه بخش جداگانه و به صورت مفصل شرح داده و دسته بندی می کند.

در اینجا به چند نمونه مشهورتر از کتاب های رازی که بعضی از آنها در کتابخانه های کشورهای مختلف در دسترس می باشد، نام برده می شود:

 

  • الحاوی

مهمترین کتاب وی «الحاوی» است که یک دوره کامل طب تا دوران رازی می‌باشد و رازی در آن عقاید و آراء اطباء سلف و نظرات خود را آورده و درباره آنها اظهارنظر کرده است. برای این کتاب 18 تا 70 مجلّد ذکر شده و از آن نسخه‌های متعددی در کتابخانه‌های سراسر جهان وجود دارد که معمولاً جزء یا اجزایی از آن است. متاسفانه این نسخ، مرتب و منظم نیستند و نسخه اصیل‌ و صحیح آن مشخص نیست. مورخین اروپایی عقیده دارند که کتاب الحاوی بزرگترین دائره المعارف طبی زبان عرب است که رازی برای تالیف آن سالیان دراز زحمت کشیده و به گفته خودش برای نوشتن الحاوی 15 سال شبانه روز کار و مطالعه کرده و نتیجه تجارب خود را در آن ثبت نموده است.

امتیاز این مقاله

دیدگاهتان را بنویسید