آراستگی ظاهری و آراستگی باطنی از دیدگاه معصومین

در مقاله آراستگی ظاهری و آراستگی باطنی از دیدگاه معصومین خواهید خواند که در تعالیم پیشوایان اسلام در خصوص آراستگی ظاهر، توصیه‌های فراوانی مطرح شده که از آن جمله، توصیه به پوشیدن لباس پاکیزه و آراسته، شانه‌زدن و مراقبت از موی سر و محاسن، تمیز نگه داشتن بدن و زدودن موهای زاید آن، کوتاه‌کردن‌ ناخن و موی شارب و درون‌بینی و پرهیز از آنچه که موجب نفرت و کراهت دیگران می‌شود، از قبیل بوی بد دهان که ناشی از مسواک نزدن و خلال نکردن دندان هاست.

در سیره پیامبر خدا (ص) آمده است که هرگاه ایشان قصد خروج از خانه یا پذیرفتن کسی‌ را داشت، موی سر خود را شانه می‌زد، سر و وضع خود را مرتب می‌کرد. خویشتن را می‌آراست و برای آنکه تصویر خود را ببیند، در ظرف آبی می‌نگریست. وقتی علت آنرا را ‌پرسیدند، ‌فرمود: خداوند متعال دوست دارد که بنده‌اش چون به سوی برادران خود بیرون می‌رود خود را برای‌ آنها منظم کند و خود را بیاراید و زیبا سازد.

هزینه‌ای که آن حضرت برای تهیه عطر و بوی‌ خوش مصرف می‌کرد، از هزینه خوراکش بیشتر بود و در شب تاریک قبل از آن که با چشم دیده شود، از بوی خوشی که از او در فضا پراکنده بود، شناخته می‌شد.

آراستگی ظاهری و آراستگی باطنی در دین اسلام

نتیجه آن میباشد که اسلام، روی اصل آراستگی ظاهر (همچون آراستگی باطن) تأکید کرده است. بنابراین باید توجه داشت که اگر مسلمانی با وضع آشفته و ظاهری زشت و پریشان در جامعه ظاهر شود، به خصوص اگر از نظر شغلی، وابستگی به حاکمیت نظام اسلامی داشته باشد، وجود او برای دوست مخرب و برای دشمن جذاب میباشد و ابزاری جهت تبلیغات مخرب علیه اسلام خواهد بود.

وارستگی از قید ظواهر به این معنا نیست که شخصی خود را از هر گونه آرایش ظاهری محروم کند و در نظر دیگران خوار و بی مقدار جلوه نماید. بنابراین باید به این نکته هم توجه داشت همان طور که آراستگی حلال و شایسته موجب استحکام و ایجاد نشاط و سلامت در ارتباطها می‌شود، آراستگی ناشایست و حرام، با این امور منافات دارد و موجب فساد برای فرد و جامعه می‌شود.

آراستگی انواع مختلفی دارد و در مهمترین تقسیم بندی آن بر دو نوع است: آراستگی باطنی و آراستگی ظاهری.

آراستگی ظاهری :

انسان موجودی اجتماعی است و با زندگی در اجتماع می تواند به کمال مطلوب خود دست یابد، به همین دلیل انواع و اقسام زینتهایی که مورد پسند جامعه و سبب مجذوب شدن حقیقی دلها به سوی اوست را مورد استفاده قرار می دهد و بدین وسیله با دیگران ارتباط بهتری برقرار میکند. برخی از نمونه های آراستگی ظاهری به شرح ذیل است.

1- پاکیزگی عمومی : نظافت و پاکیزگی، تأثیر بسزایی در سلامت شخصی و اجتماعی انسان دارد و موجب دلپذیری و جلب نظر مخاطب می‌شود بطوریکه یکی از خواسته‌های فطری انسان تلقی میشود و با سرشت انسان آمیخته شده است.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: پاکیزگی جزئی از ایمان است. یعنی یکی از نشانه‌های مؤمن، پاکیزگی و آراستگی است.

در بعضی از روایات به موارد خاص نظافت اشاره شده است.

حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که در قسمتی از آن می‌فرماید: همانا خدا دوست دارد زیبائی و زیبانمائی را، زشت می‌دارد بدحالی و بدنمائی را زیرا خداوند عزوجل چون نعمتی به بنده دهد دوست دارد تاثیرش را در او بیند، گفته شد چگونه؟ فرمود: جامه خوب و پاکیزه بپوشد و بوی خوش بزند و خانه خوب اختیار کند و گرد و غبار خانه را جارو کند، چراغ را پیش از غروب خورشید روشن کند که فقر را بزداید و روزی را بیفزاید.

2- رسیدگی به موی سر : موی سر یکی از جلوه‌گرترین اجزای بدن است. زیبایی چهره و صورت مخصوصا در بانوان با موی سر جلوه پیدا می‌کند. اگر فردی صورت، ابرو، چشم، لب و بینی زیبا داشته باشد ولی موی سر نداشته باشد، آن زیبایی جلوه نمی‌کند و چه بسا آن فرد را زشت نشان دهد. به همین دلیل، امامان معصوم علیهم السلام سفارش‌هایی درباره موی سر بیان کرده‌اند.

امام صادق (ع) فرمود: از زیباترین زیبایی‌ها، موی نیکو و قشنگ است و در جای دیگری می‌فرماید: موی خوب و زیبا یک پوشاک خدائیست پس آن را گرامی دارید.

آراستگی باطنی :

اهمیت آراستگی باطنی ازآراستگی ظاهری بیشتر است و گاهی آنرا آراستگی معنوی مینامند.

 این آراستگی شامل مواردی مانند ایمان، علم، صبر، شکرگزاری و غیره است که می تواند به عنوان ویژگی های اخلاقی تلقی شود و سبب آراسته شدن نفس و باطن انسان به اینچنین زیبایی هایی گردد.

از منظر اسلام و در روایات بسیاری به علم و دانش به عنوان زینت انسان تاکید شده است.

از منظر معصومان، پاکیزگی روح و آراستن باطن قابل بررسی است بطوریکه آراستگی روح را به سه بخش می‌توان تقسیم کرد:

1- آراستگی اندیشه : این آراستگی را می‌توان به سه زینت اساسی خلاصه کرد: علم، حکمت و ادب.

امام علی (ع) می‌فرمایند: دانش، زینت دهنده ثروتمندان و بی‌نیاز کننده فقرا است (منظور از ثروتمندان یعنی کسانی که عالم و آگاه هستند و مراد از فقرا یعنی کسانی که جاهل و نادان هستند).

همچنین میفرماید: فراگیر حکمت را پس بدرستی که آن زیوری است فاخر. منظور از حکمت، علم نیکو و سازنده و کردار درست و خیرخواهانه است و فاخر، هر چیز ارزشمند نفیس و نیکویی است.

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: ادب نیکو، زیور و زینت خرد و عقل است. مفهومش اینست که از مشخصات خردمندی و عقلانیت، بهره داشتن از ادب و اخلاق نیکو میباشد.

2- آراستگی گفتار : در این باره بحث فراوانی وجود دارد، اما خلاصه‌ای از آن را بیان می‌کنیم. منظور از آراستگی در گفتار، رعایت اخلاق و تقوای الهی است مانند دروغ نگفتن، تحقیر نکردن، ناسزا نگفتن، دشنام ندادن، غیبت نکردن، تهمت نزدن، آبرو نریختن و غیره، بطوریکه یکی از راههای پرهیز از این گناهان، سکوت کردن است.

امام صادق(ع) می‌فرماید: سکوت گنجی است فراوان و زینت شخص حلیم و بردبار، و پوششی است برای جاهل و نادان‌.

3- آراستگی رفتار : منظور از آراستگی در رفتار عبارتست از عدالت و انصاف، وفا و بردباری، سخاوت و انفاق و غیره.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: چنین است که وفا، مردان را زینت می‌دهد. یکی از دلایل آن پرهیز از انحراف و نادرستی و دور شدن از رفتارها و ارتباطهای سخیف و پست میباشد که سبب وجاهت اخلاقی و اجتماعی میگردد و به همین دلیل زینت تلقی شده است.

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: زینت مصاحبت، تحمل کردن است یعنی تحمل کردن بی‌ادبیهای مصاحب یا تحمل دیون او هرگاه و هر زمان که محتاج باشد. به تعبیری دیگر کسانی که ظرفیت مصاحبت و هم نشینی با دیگران و همکاری و یاری دیگران جهت برطرف نمودن و حل مشکلات آنها را دارند قطعا از قدرت تحمل بالاتری برخوردارند.

همچنین امیرمؤمنان علیه السلام می‌فرماید: سخاوت دوستی را کسب می‌کند  یعنی باعث همدلی و مهربانی می‌شود که تقویت دوستی و مهرورزی را در پی دارد و باعث میشود که خوبیها و خصلتها را زینت و آرایش ‌دهد.