رشد سریع جسمانی و عواملی که در افزایش قد تاثیر دارند

پسر من در سن 10 سالگی جثه متوسطی داشت و حتی کمی چاق بود. اما در حال حاضر که 14 سال سن دارد اگر چه بلند قد شده است ولی در مقابل لاغر شده است، آیا این مسئله به دلیل سوء تغذیه یا اختلال دیگری است؟

معمولاً خیر، در دوران بلوغ سرعت افزایش قد کمی بیشتر از افزایش وزن است و به همین دلیل تقریباً تمامی نوجوانان با رسیدن به سن رشد قدی منی لاغر به نظر خواهند رسید، ولی بتدریج با کاهش سرعت رشد قد و تغذیه مناسب، وزن و جثه شان به حد عادی خواهد رسید. البته زمانی شخص کم وزن و لاغر تلقی می شود که نسبت وزن به قد آنها کمتر از حد و معمول باشد. به عنوان یک قاعده کلی، اگر فرزندتان از تغذیه خوب برخوردار است و شاداب و سرحال است و ناراحتی خاص دیگری ندارد، لاغری وی طبیعی است، نگران نباشند. اما اگر علائم و ناراحتی های دیگری نظیر تپش قلب، تعریق غیر معمول و فراوان، عدم تحمل گرما و غیره دارد، بهتر است به یک پزشک مراجعه نمایید.

من پسری 14 ساله هستم و اگر چه قدم بلند شده است ولی دست و پاهایم بیش از تنه بلند شده است و یک ظاهر ناخوشایند پیدا کرده ام. علت آن چیست و آیا نیاز به درمان دارد؟

تا اواسط بلوغ، سرعت رشد اندام ( دست و پاها) بیشتر از تنه است اما به مرور زمان تنه نیز رشد مناسب خود را خواهد کرد و در حوالی 15 تا 18 سالگی نسبت آنها به حد طبیعی ( تقریباً 1 به 1) خواهد رسید و نبایستی نگران این مسئله باشید.

من پسری 13 ساله هستم و نسبت به هم سن و سالان خود کوتاه قدتر هستم و هنوز علائم بلوغ نیز در من ظاهر نشده است. علت آن چیست و چکار بایستی انجام دهم؟

اصولاً سه نوع کوتاه قدی وجود دارد. یکی ارثی ( یا خانوادگی) دوم تاخیر سرشتی رشد و دیگری مرضی یا غیر عادی. در کوتاه قدی ارثی پدر و یا مادر نیز کوتاه قد هستند و سرعت رشد قد نیز در حد طبیعی است و شخص در سن معمول و طبیعی بالغ می شود. در تاخیر سرشتی (Constitutional delay of growth) قد نوجوان نسبت به هم سن و سالان خود بسیار کمتر است و در ضمن دیرتر بالغ می شوند ولی در نهایت قد آنها رشد پیدا کرده و تقریباً به اندازه هم سن و سالان خود می رسند (حوالی 15 تا 19 سالگی) برای افتراق این حالات از یکدیگر، علاوه بر سابقه خانوادگی و نحوه رشد در دوران کودکی نیاز به بررسی سن استخوانی شخص است. پزشک با درخواست رادیوگرافی (از مچ دست و یا زانو) و مشخص کردن سن استخوانی، به طبیعی یا غیر طبیعی بودن کوتاه قدی شما پی خواهد برد و در صورت لزوم اقدامات مناسب را انجام خواهد داد.

توصیه های پزشکی جهت رشد مناسب قد

اگر چه ارث نقش اصلی را در میزان رشد افراد دارد ولی عوامل متعدد دیگری نیز در روند آن تاثیر می گذارند و بکار بستن توصیه های زیر در رشد بیشتر قد در دوران کودکی و نوجوانی بسیار موثر خواهدبود. البته لازم به ذکر است که دستورالعمل زیر بایستی مستمر و در تمامی دوران کودکی و نوجوانی رعایت شوند.

1) رژیم غذایی: در رژیم غذایی کودک و نوجوان استفاده از سبزیجات و میوه جات تازه (یک وعده در روز)، لبنیات (حداقل روزانه یک لیوان شیرتازه یا معادل آن ماست)، ماهی (حداقل هفته ای دو وعده و به صورت غیرسرخ کرده)، گوشت قرمز (هفته ای یک وعده) و حبوبات (هفته ای یک وعده) بسیار مفید و کمک کننده است.

نکته : در افراد چاق مقدار هورمون رشد کاهش می یابد لذا رساندن وزن بدن به حد مطلوب در رشد بهتر قد موثر خواهد بود.

2) فعالیت بدنی : یکی از عوامل موثر در ترشح بسیاری از هورمونها، فعالیت فیزیکی است و یک فعالیت بدنی متعارف ، مناسب و منظم در افزایش هورمون، هورمون تیروئید، هورمون پرولاکتین و برخی از هورمونهای غده فوق کلیوی نقش بسزایی دارد و توصیه می شود کودکان روزانه حداقل چند ساعت فعالیت فیزیکی (حتی همان ورجه وورجه ساده!) داشته باشند و در سنین بالاتر (نوجوانی) یک فعالیت ورزشی متناسب (نظیربسکتبال ، والیبال) حداقل 3 بار در هفته (ترجیحاً هر روز) و هر بار نیم تا یک ساعت دنبال شود. بایستی از ورزشهایی که فشار زیاد به بدن وارد می کنند (نظیر وزنه برداری و ورزش های استقامتی خودداری شود)

3) خواب : یکی از مهمترین عوامل محرک در ترشح هورمون رشد، خواب (خصوصاَ خواب شبانه است) مقدار خواب مورد نیاز در هر فرد متفاوت است. فردی ممکن است 8 ساعت خواب برایش کافی باشد و دیگری حداقل 12 ساعت خواب نیاز داشته باشد. به طور کلی زمانی مقدار خواب کافی تلقی می شود که فرد در طول روز احساس خواب آلودگی نداشته باشد و سر حال باشد. مقدار متوسط خواب مورد نیاز در سنین مختلف به قرار زیر است (تفاوتهای فردی بایستی مد نظر باشد):

(برای مطالعه کامل به کتاب «خواب و اختلالات آن» از همین مجموعه مراجعه کنید)

• 1 تا 3 سالگی: در این سنین 10 ساعت خواب کافی به نظر می رسد. اگر در کودک خستگی و خواب آلودگی دیده نمی شود، او را مجبور به خوابیدن در طول روز نکنید.
• 3 تا 6 سالگی: 10 تا 12 ساعت خواب شبانه کافی است.
• دبستانی: حدود 10 ساعت خواب کافی است.
• راهنمایی به بعد: حداقل 8 تا 5/9 ساعت خواب مورد نیاز است.

توجه : نوجوان عزیز، اگر می خواهید شاداب و با نشاط تر باشید و از سلامتی و رشد خوبی برخوردار باشید، عادت کنید که در اوایل شب (حداکثر تا ساعت 10) به خواب روید.

آیا دارویی وجود دارد که باعث افزایش قد شود؟

بلی ، مصرف برخی از هورمون ها (و نیز داروهای طبیعی) در دوران کودکی و نوجوانی می توانند باعث افزایش رشد قد شوند. اما مصرف آنها فقط در موارد بسیار خاص و آن هم با نظر متخصص غدد یا اطفال جایز است. زیرا عوارض و خطرات استفاده خود سرانه آنها بیش از منافعشان خواهد بود.