بی اشتهایی عصبی چیست ؟ بیشتر بدانیم

اختلال در غذا خوردن ، سومین بیماری مزمن شایع (بعد از چاقی و آسم) در میان نوجوانان خصوصا جنس مونث  است و از آن میان بی اشتهایی عصبی ، مهم ترین نوع اختلال در غذا خوردن است. بی اشتهایی عصبی یک نوع اختلال یا بیماری روانی بسیار جدی و خطرناک بوده – با میزان مرگ و میر 10 تا 20 درصد ظرف 20 سال ، که به طور عمده دختران نوجوان (80 تا 90 درصد بیماران) به آن مبتلا می شوند. ولی می تواند در نوجوانان پسر و بزرگسالان نیز رخ دهد. امیدواریم با خواندن این مقاله در سایت سلامت دات لایف از این بیماری دور بمانید.

در بی اشتهایی عصبی با وجود زیر وزن بودن یا معمولی بودن ، فرد در ذهن و فکر خود تصور می کند که اضافه وزن دارد یا چاق است و به همین دلیل دایم ظاهر و وزن خود را کنترل می کند و خود را تحت یک رژیم غذایی بسیار سفت و سخت (از نخوردن گرفته تا حذف مواد غذایی پر کالری یا چرب) قرار می دهد و حتی با کاهش وزن و لاغری همچنان تصور می کند که چاق است یا از وزن ایده آل خود دور است.

این افراد به رژیم غذایی اکتفا نکرده و دست به تمرینات شدید و مداوم می زنند و حتی در مواردی از بیماری ، فرد ممکن است به دنبال استفاده از روش ها و یا داروهای کاهش دهنده وزن ( استفراغ کردن ، مصرف داروهای مسهل ، روان گردان ، مکمل ها و یا داروهای گیاهی و یا طبی کاهش دهنده اشتها و یا افزایش دهنده سوخت وساز نظیر انسولین و … ) بروند. به تدریج عوارض طبی بیماری نیز ظاهر می شوند.

علت بی اشتهایی عصبی چیست

• علل و عوامل مستعد کننده : همانند اکثر بیماری های روانی ، عوامل ارثی ( ژن و دوران جنینی ) و محیطی ( فرهنگی ، اجتماعی ، پاره ای از ویژگی های شخصیتی از جمله حرمت نفس پایین ، کمال پرستی و سطح برانگیختگی پایین) در بروز بیماری بی اشتهایی عصبی نقش ایفا می کنند. به طور کلی هر یک از عوامل زیر به نحوی در بروز بیماری نقش ایفا می کنند ( عوامل مستعد کننده ) :
• جنس مونث : حدود 80 تا 90 درصد بیماران را دختران و زنان تشکیل می دهند و مهم ترین علت آن فشار اجتماعی وارد بر این گروه و ویژگی های فیزیکی و روانی جنس مونث است.
• سن پایین : اصولاً بیماری بی اشتهایی عصبی بیماری نوجوانی و جوانی دانسته می شود و هر چه سن بالا می رود شیوع آن کاهش می یابد و بعد از 40 سالگی نادر است. مجموع تغییرات فیزیکی دوران بلوغ ، شکل گیری مجدد هویت فردی ، فرهنگ حاکم بر خانواده و جامعه در این رابطه نقش ایفا می کند.
• ژنتیک و وراثت : اگر یکی از اعضاء درجه اول خانواده دچار بی اشتهایی عصبی باشد احتمال اینکه فرد دیگری از خانواده دچار آن شود 10 برابر می شود ( از یک درصد از کل جامعه به ده درصد می رسد ). دانشمندان بر روی بسیاری از  ژن ها تحقیقات گسترده ای داشته و کروموزوم شماره 1 را مسئول این موضوع می دانند .
• تغییرات وزن : کاهش یا افزایش وزن به طور خواسته یا ناخواسته ( مثلا در اثر بیماری یا تغییرات بلوغ و … ) می تواند با تایید یا انتقاد دیگران همراه باشد و این مسأله در افراد مستعد می تواند محرک و انگیزه ای برای شروع بیماری عصبی باشد.

نکاتی در مورد بی اشتهایی عصبی :

• اصولا هر نوع عارضه جدی در دوران بارداری می تواند تاثیرات چشم گیری در آینده آن فرد داشته باشد و اختلالات جفت و رشد نا مناسب جنین ( وزن پایین موقع تولد ، زایمان زودرس ) می توانند علت بی اشتهایی عصبی در آینده باشند.
• تغییر و تحولات جدی در زندگی : هر نوع تغییر و تحول بزرگی همچون مدرسه ، شغل و یا خانه جدید ، به هم خوردن دوستی ، بیماری و یا مرگ عزیزان می تواند استرس روانی شدیدی بر فرد وارد کند و در افراد مستعد آغازگر بیماری باشد.
• زیر نورافکن بودن : شغل و حرفه هایی که فرد را در زیر ذره بین و ارزیابی دیگران قرار می دهند یا در آنها تناسب اندام و وزن فاکتور مهمی است ( نظیر خوانندگان ، هنرپیشه ها ، وزشکاران حرفه ای ، مدل ها ، شخصیت های تلویزیونی و …)   می توانند زمینه ساز بیماری باشند.
• رسانه های ارتباط جمعی و جامعه : پیام های مکرر منفی القا شده توسط ماهواره ، تلویزیون ، مجلات و مجامع خاص ( در مورد اندام و بدن ایده آل ) نقش مهمی در بر انگیختن و بروز بیماری ایفا می کنند.

عوارض بیماری بی اشتهایی عصبی

به دلیل سوء تغذیه و اختلال رفتاری ( از جمله استفراغ عمدی و یا مصرف خودسرانه داروها ) افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی دچار پاره ای از عوارض جدی و خطرناک می شوند که مهمترین آنها عبارتند از :

• پوکی استخوان : در صورت عدم درمان ، این افراد در آینده مستعد پوکی استخوان و عوارض مربوطه خواهند شد.
• کم خونی : ضعف ، احساس سرما ، کاهش حافظه و تمرکز و اختلال در بلوغ و رشد.
• مشکلات قلبی : پرولاپس دریچه میترال ، بی نظمی فعالیت الکتریکی قلب ( آریتمی ) ، نارسایی قلب.
• اختلالات جنسی : کاهش یا فقدان میل جنسی ، افت تستوسترون ( در جنس مذکر ) ، بی نظمی یا قطع قاعدگی ( در اکثر دختران و زنان ).
• اختلالات گوارشی : برگشت محتویات معده به مری و دهان و عوارض مربوطه (ا ز جمله پوسیدگی مینای قاعده دندان ها ، مشکلات تنفسی و … ) ، نفخ و یبوست.
• اختلالات کلیوی : بر هم خوردن تعادل آب و الکترولیت های بدن ( از جمله کاهش پتاسیم ) و نارسایی کلیوی.
• پوست ومو : پوست خشک و شکننده ، ریزش موی سر ، رویش موهای کرکی در صورت.
• مرگ : بی اشتهایی عصبی مهلک ترین بیماری روانی بوده و میزان مرگ و میر به دلیل عوارض طبی 7 برابر معمول و به دلیل خودکشی 32 برابر معمول است.

علاوه بر عوارض طبی فوق بسیاری از بیماران به طور همزمان دچار اختلالات روانی دیگر همچون افسردگی ، اضطراب ، اختلالات شخصیتی ، وسواس یا اعتیاد دارویی نیز می شوند.

• تشخیص بی اشتهایی عصبی : اگر نسبت وزن به قد فرد در محدوده طبیعی یا کمتر از حد طبیعی بوده ولی تصور بر چاقی باشد باید با یک متخصص ( روانشناس یا روانپزشک ) مشورت شود.
• درمان بی اشتهایی عصبی : خوشبختانه بسیاری از بیماران درمان پذیر بوده ( یک روند چند ماه تا چند ساله ) و با کمک گروهی از متخصصین ( روانشناس ، روانپزشک، متخصص داخلی و کارشناس تغذیه ) صورت می گیرد. تاخیر در درمان با عواقب بدی همراه خواهد بود.
• نکته : اگرچه خانواده نقش چندانی در بروز بیماری ندارد ولی حمایت و آگاهی اعضا خانواده در درمان از جایگاه بالایی برخوردار است.

منبع: در فکر ، ذهن و روان نوجوانان و جوانان چه می گذرد ؟