آداب بحث و گفتگو با افراد و جمع های مختلف

یادگیری آداب بحث و گفتگو می تواند در زمان های مختلف بسیار کارآمد باشد. گاهی اوقات زمانی که با شخص یا جمعی در حال گفتگو هستیم به علت برخی اختلاف سلیقه ها و عقاید کار به جاهای باریک کشیده و گفتگو تبدیل به بحث و جدل می شود. در این هنگام است که استفاده از کلام نادرست و نسنجیده شدت تنش را تشدید خواهد کرد. اینجاست که باید آداب بحث و گفتگو را برای جلوگیری از هرگونه تنش به کار گیرید. یادگیری آداب بحث و گفتگو موجب می شود نقطه عطف شروع تنش در بحث ها را بیابید و بتوانید بهترین واکنش را نسبت به طرف مقابل داشته باشید. با سلامت دات لایف همراه باشید. آداب بحث و گفتگو با افراد و جمع های مختلف…

آداب بحث و گفتگو

در یک بحث و گفتگو اگر فردی به دنبال « حقیقت » باشد ، هرگز به دنبال شکست دادن طرف مقابل خود در بحث نخواهد بود. چون اصلا بحث را جایی برای شکست و پیروزی نمی داند !!! بلکه فقط به دنبال حقیقت است ، تعصبی هم روی گفته ی خود ندارد ، اگر گفته اش غلط بود ، آن را خواهد پذیرفت و اگر هم درست بود که مشکلی نیست.

ارزشمندی گفتگو ، مباحثه و مناظره عملی اختیاری برای  انسان است و منوط به انگیزه ی فرد از انجام آن است و گرنه خود گفتگو نه دارای ارزش اخلاقی مثبت است و نه ارزش اخلاقی منفی. به طور کلی می توان انگیزه ی افراد را از مباحثه و گفتگو یکی از موارد ذیل دانست :

انگیزه های مثبت

حق خواهی :

گاهی برای یک فرد حقیقت و واقعیت مسئله ای روشن نشده است و با گفتگو و مباحثه با دیگران به دنبال فهم حقیقت است.
امام علی (ع) می فرماید : ” اندیشه ها را با یکدیگر رودررو کنید تا اندیشه ی درست از آن ها پدید آید . ”

روشن گری :

این یکی از وظایف اخلاقی ما هست. یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر در حوزه ی معرفتی ، گفتگو با افرادی است که نادانسته و ناآگاهانه در عرصه ی اندیشه به انحراف کشیده شده اند و یا حقیقت برای آن ها مشتبه شده است. شکر نعمت فهم حق ، دستگیری معرفتی علمی از کسانی است که به هر دلیلی از آن نعمت محروم مانده اند.

انگیزه های منفی

گاهی هدف از گفتگو صرفا غلبه بر طرف مقابل و به کرسی نشاندن سخن باطل و نادرست و غیرمستدل خود است (!) یعنی انسان با اینکه وجدانا می داند سخن یا ادعای او باطل و نادرست است اما باز هم بر آن پافشاری می کند و کار را به ” جدال ” می کشاند که یکی از بزرگترین و خطرناک ترین رذایل اخلاقی است. به هر حال کسانی که از جریان سالم گفتگو خارج می شوند و کار را به جدل و دعوا می کشانند خبر از وجود رذایل اخلاقی فراوان در خود می دهند. هدف چنین کسانی از گفتگو روشن شدن حق و امثال آن نیست (!) بلکه صرفا به دنبال به کرسی نشاندن سخن خود هستند.

بدیهی است مناظره ها و گفتگو هایی که چنین اهدافی را دنبال می کنند ،… علاوه بر اتلاف وقت سبب تقویت خوی تعصب خودخواهی و خود محوری و خود نمایی انسان می شوند.

آداب بحث و گفتگو  و نکته های اخلاقی

1- تاکید بر نکات مشترک :

دو فرد یا گروه ، زمانی می توانند به گفتگو بپردازند که مشترکاتی با یکدیگر داشته باشند و الا اگر بر سر هیچ مسئله ای با یکدیگر توافق نداشته باشند هرگز امکان برقراری گفتگو میان آن ها نخواهد بود. به نظر می رسد بهترین و عاقلانه ترین نقطه برای آغاز گفتگو این است که بر اساس زمینه های مشترک شروع شود.

2- فهم موضوع گفتگو :

یکی از ابتدایی ترین شرایط تحقق یک گفتگوی سازنده و مفید این است که طرفین گفتگو نسبت به موضوع بحث و همه ی ابعاد آن آگاهی کافی داشته باشند. آگاهی پیشین طرفین از موضوع بحث موجب می شود دقیقا بدانند که در صدد اثبات یا نفی چه چیزی هستند و برای اثبات نظریه ی خود باید از کجا شروع کنند و در کجا بحث را پایان دهند.

3- صراحت :

یکی دیگر از آداب اخلاقی گفتگو ” صراحت بیان ” و پرهیز ار تکلف و تعارف در گفتار و دوری کردن از به کار بردن سخنان کنایه آمیز و چند پهلو و مبهم است.

4- توجه به گفته نه گوینده :

یکی از آداب اخلاقی گفتگو که رعایت آن موجب می شود که گفتگو از مسیر درست خود خارج نشود این است که طرفین در طول بحث و گفتگوی خود همواره باید به بررسی ادله و مستندات یکدیگر بپردازند و هرگز نباید اجازه دهند که مسائل حاشیه ای چون انگیزه خوانی و بیان اهداف و نیات سوء طرف مقابل و امثال آن در روند گفتگو اخلال ایجاد نمایند. به تعبیر دیگر ادب گفتگو اقتضا می کند که ” گفته ” و ” انگیخته ” مورد بررسی و قضاوت قرار گیرد و نه ” گوینده ” و ” انگیزه “.

5- استدلال طلبی و حق محوری :

طرفین گفتگو حقیقتا بنای بر پیروی از واقعیت و حقیقت بر اساس مستندات معقول و مقبول داشته باشند. هیچ یک از طرفین گفتگو نباید به هر قیمتی در صدد اثبات سخن خود باشد. بلکه هر دو طرف باید بنا را بر پذیرش حق و سخنان مستدل بگذارند و هرگاه هرکدام از آنان متوجه اشتباه خود شد صادقانه به اشتباهش اعتراف نماید و هرگز خطای معرفتی و علمی خود را با خطاهای اخلاقی نپوشانند.

6- ملایمت :

سلاح منطق و استدلال به مراتب برنده تر و کاراتر از سلاح خشم و غضب است. اولین آفت و ضرر خشونت و غضب در گفتار نصیب خود فرد می شود.

امیر مومنان (ع) : شدت خشم سخن گفتن را دگرگون کرده ، قدرت استدلال را بریده و فهم و درک را پراکنده می سازد.

موارد ضد اخلاقی در بحث و گفتگو

در حقیقت، کم توجهی به آداب اخلاقی مناظره و یا عدم مراعات هریک از آنها می تواند به روند سالم مناظره آسیب رساند و مسیر درست آن را به انحراف بکشاند.

شخصیت زدگی

یکی از آفات و آسیب های اخلاقی مناظره ها و گفتگوهای علمی، این است که به جای ذکر دلیل و بیان استدلال برای نظر خود، شخصیت پیشینیان را محور قرار دهیم و به جای برخورد منطقی با استدلال های طرف مقابل،  به تقلید کورکورانه از گذشتگان و سنت جاهلانۀ آنان بپردازیم. در قرآن کریم آیات متعددی در نهی از شخصیت زدگی و تقلید علمی کورکورانه آمده است.

جدالگری و جستجو برای دعوا

یکی دیگر از بدترین و مخرب ترین آفت های مناظره و گفتگوهای علمی، « جدال » است.

کسی که دارای روحیۀ جدال است، همواره در پی به کرسی نشاندن سخن خود است، هرچند باطل بودن آن برای او آشکار شود. جدال کننده در حقیقت خبر از خودخواهی، غرور، تکبر و خودپسندی خویشتن می دهد. او با رفتارش در برابر حق موضع گیری کرده و خود را در زمرۀ اهل باطل و حق ستیزان قرار داده است. فرد جدال کننده گمان می کند که اعتراف به اشتباه موجب از دست رفتن منزلت و موقعیت اجتماعی او می شود؛ در حالی که اگر نیک بنگرد، خواهد دید که چنین نیست؛ بلکه کسانی که تلاش می کنند تا حرف های اشتباه خود را به هر قیمتی، توجیه نمایند و بر اشتباهاتشان سرپوش نهند، اعتماد دیگران را از خود سلب می کنند و نتیجۀ این سلب اعتماد، این می شود که سخنان درست و صحیح آنان نیز مورد توجه دیگران قرار نمی گیرد.

پی نوشت : در گفتگو های روزانه خود با افراد دیگر جانب ادب را حفظ کنید و هیچ گاه با به کار بردن الفاظ رکیک سعی در به کرسی نشاندن حرف خود نداشته باشید. گاها در فضای گسترده مجازی در این روزها شاهد رد و بدل شدن الفاظ زشت و رکیک بین مردم هستیم. این کار باعث به بستر نشستن همیشگی دشنام در فرهنگ گفتگو خواهد شد و عواقب زیادی برای آیندگان خواهد داشت.

همیشه ارزش سکوت را به یاد داشته باشید. در اکثر مواقع سکوت شما در جای درست و در نقطه ای که مانع دعوا و بحث و جدل شود ، موجب می شود که فرد مقابل به فکر فرو رود و از زشتی رفتار و طرز گفتگوی خود پشیمان شود.

مطرح کردن موضوعات مهم با والدین یکی از معضلات گفتگوی رو در رو در جوامع مختلف است. روش صحیح گفتگو با والدین در مورد مسایل مختلف را در سلامت دات لایف مطالعه کنید.