ترس کودکان از ( تاریکی ، حیوانات ، موقعیت و… ) و نحوه برخورد با آن

هر آنچه که در ذهن ما تهدیدی برای سلامتی ، جان و یا شخصیت حرمت نفس به حساب می آید ( یا آزار دهنده و دردآور  باشد ) و احساس کنترلی بر روی آن نداشته باشیم ، موجب نگرانی و ترس می شود. اینکه چه چیزی تهدید به حساب می آید بستگی به داده های درونی ( ژنتیک ) و یا خارجی ( تجربیات آموزش و… ) دارد. ترس از صدای ناگهانی منشا فطری و ارثی دارد ولی ترس از حیوانات و بسیاری از موارد دیگر اکتسابی و آموزشی هستند. ( یک شیرخوار نه تنها ترسی از مار ندارد بلکه حتی در صورت امکان سر مار را به آرامی در دهان خود خواهد گذاشت )

علل و ریشه های ترس در کودکان

• دنیای جادویی ، خیالی : دنیای ذهن خردسالان ( خصوصا 2 تا 3 ساله ) دنیایی از واقعیت و تخیل است و معمولا مرزی بین آن دو برای آنها وجود ندارد. این قدرت تخیل و تجسم سازی می تواند در تمامی اجزا زندگی کودک رنگ و بوی خاصی بدهد که در کودکان کاملا متفاوت است. برای مثال ، در حالیکه برای برخی از کودکان جارو برقی همراه هیجان و شوق است در ذهن یک کودک جارو برقی که وسایل و زباله ها را به داخل می کشد ، ممکن است او را نیز به داخل خود بکشد ( بدون اینکه فکر کند و دریابد که اندازه دهانه جاروبرقی با جثه او تناسب ندارد ) و یا اینکه کودک دیگری جاروبرقی را یک موجود جاندار که غذا می خورد تصور کند و او را به عنوان غذا بخورد. یا اینکه کودک در ذهن خود موجودات خیالی یا هیولا ( که برای او عین واقعیت است و وجود خارجی دارد ) بسازد که قصد صدمه و آزار رساندن به او دارند.
• فرافکنی : کمتر کودکی است که در طول روز بارها دچار خشم و ناراحتی نشود ( بکن نکن ها و سرزنش های والدین ، محدودیت ، ناتوانی ها ، ناکامی ها و… ) بر اساس ویژگی های ذهنی و روانی کودک منشا گرفته از رفتارهای پدر و مادر با او دارند. برخی از کودکان برای کاهش استرس و فشار وارد بر روح و روان خود ، در ذهن خود این خشم و عصبانیت را به اشیا و چیزهای دیگری فرافکنی می کنند و این چیزهای عصبانی می توانند برای آنها ترس زا باشند.
• تجربیات و داده ها : اصولا هر نوع تجربه ناخوشایند و اثر گذار در 2 تا 3 سال اول تولد می تواند ترسی ماندگار و مرتبط با آن حادثه در کودک بر جای گذارد. ( هر چند خود او هم بعدها نداند منشا آن چیست ) همچنین اطلاعاتی که کودک از دیگران دریافت می کند ( هم سن و سالان ، بزرگسالان ، تلویزیون و… ) در شکل گیری ترس و نوع آن بسیار موثر است.

نکته مهم در رابطه با ترس کودکان این است که دریابیم آن ترس کودک طبیعی ( معقول ) یا غیر طبیعی ( نامعقول ) است و مسئله مهم در این رابطه توجه به ویژگی های روانی طبیعی در آن سن خاص و فرهنگ حاکم بر جامعه است. به عنوان مثال در یک کودک 2 تا 3 ساله ترس از افراد غریبه با جارو برقی یا لگن و امثال آن ترسی معقول ( طبیعی ) و برای یک کودک 8 ساله غیرطبیعی ( نامعقول ) در نظر گرفته می شود.

ترس از تاریکی کودکان :

اصولا ترس از ناشناخته ها حتی در بالغین یک امر نسبتا طبیعی و شایع است و ترس از تاریکی یکی از این نوع ترس هاست. خصوصا اینکه کودک دارای قدرت تخیل بسیار بالا و منطق پذیری کمی است و ترس از تاریکی معمولا دیرتر از سایر انواع ترس ها برطرف می شود ( معمولا 10 تا 11 سالگی )

در برخورد با این نوع ترس کودک بایستی نکات زیر را مدنظر داشت :

• احساس او را درک و به نوعی تایید کنید و او را حمایت کنید. « اتفاقا من هم که بچه بودم می ترسیدم. نگران نباش من پیشت هستم. میتونی بگی از چی می ترسی ؟ »
• از تشدید احساس او خودداری کنید.
• هرگز به اجبار و عمد او را در موقعیت های تاریک و ترس زا قرار ندهید و اگر می خواهد چراغ اتاق خوابش روشن باشد ، مخالفت نکنید.
• از بیان داستان های ترسناک و شوخی های مربوطه جدا خودداری کنید.
• سعی کنید بازی هایی که به نحوی مرتبط با تاریکی هستند هرازگاهی به راه بیندازید. مثلا در موقع قایم موشک بازی با کودک خود در اتاق تاریک و یا کمد مخفی شوید ( به شرط اینکه ترس در او ایجاد نشود ) و یا بازی های شبانه با چراغ قوه.
• تعداد کمی از کودکان ممکن است شب کوری مطلق داشته باشند و در تاریکی قادر به دیدن هیچ چیزی نباشند ( در حالیکه به طور معمول با نور بسیار کم موجود پس از چند دقیقه افراد قادر به دیدن چیزی هستند ) و این مسأله موجب ترس آنها شود. ( کمبود ویتامین A و گاهی اختلال ژنتیکی علت آن می باشد )

ترس از هیولا و جن

این نوع ترس تقریبا تماما ریشه یادگیری داشته و قدرت خیال پردازی کودک آن را تشدید می کند.

• حس او را درک و تایید کرده و با محبت او را حمایت کنید « اوه ترسیدی ؟ نگران نباشیا من مواظبت هستم »
• اگر موقعیت مناسب است از او بخواهید آنچه که دیده است تشریح کند و یا شکل او را بکشد.
• از فکر و خیال پردازی خود کمک بگیرید تا به نحوی بر ترس خود غلبه کند. مثلا می توانید بپرسید : مطمئن هستم اون ( هیولا یا جن ) هم که میگی خودش از یه چیزی می ترسه و فرار می کنه میدونی چیه ؟ و یا اینکه کلمه کلیدی به او بدهید. مثلا اگه بگی بسم الله اون سریع فرار می کنه ! یا اگه دو انگشتِ تو رو هم بزاری و…
• به کمک توصیف و یا شکلی که فرزندتان در مورد هیولا یا جن به دست داده یک نقاب یا شیء نه چندان ترسناک از آن درست کنید و با هم بازی ترتیب دهید که در نهایت هیولای ساختگی را شکست داده و به زباله بیندازید. در انجام بازی مراقب باشید که ترسی برابر ترس واقعیش ایجاد نشود و احساس تحت کنترل بودن جن یا هیولا در او ایجاد شود ولی به مرور زمان با افزایش درک کودک تفاوت واقعیت و خیال را به او بفهمانید ( مثلا بازی با سایه ها و امثال آن )

ترس از وان و حمام کردن

اگر زمان استحمام را به سرگرمی و خوش گذراندن تبدیل کنید ، کودک معمولا به شما ملحق خواهد شد. یکی از روش های زیر ممکن است برای فرزند شما کار کند. ( تمام شرایط مناسب و خوب برای استحمام را ابتدا فراهم کنید و عجله و شتاب نداشته باشید )

• در حالی که فرزند شما مطلع و شاهد است ، همسر خود را به حمام برده و دقیقا همان برنامه ای که برای فرزند خود در نظر دارید روی او پیاده کنید ( خوب حالا چند ثانیه چشمات روببند تا سرت رو بشورم و الی آخر ) در حین استحمام همسرتان اگر شوقی در کودکتان دیدید ، از او بخواهید و او را نیز دعوت کنید.
• شرایط را برای رفتن به حمام آماده کنید و چند تا از وسایل بازی مورد علاقه اش را نیز به داخل وان ببرید. وان را نیمه آب کنید و از او بخواهید تا به شما در دوش گرفتن کمک کند. ( اصرار به ورود او به داخل وان نکنید ) به نحوی رفتار کنید که او خود کمکم راغب به ورود به آب شود.
• با پوشاندن شورت یا لباس شنا ، یک بازی در حمام و یا وان به راه بیندازید و کم کم به طرف شستشو و استحمام کردن جلو بروید.

نکته : بسیاری از کودکان در زمان شستشوی سر ممکن است ترس از خفه شدن داشته باشند ( با ، یا بدون تجربه بد ) بهترین روش برای شستن سر کودک این است که از او بخواهید دولا شود ( سر به پایین خم شود ) و دهان خود را باز نگه دارد و با آب کم از بالا سر او را بشویید ( اگر کودک احساس ناراحتی بکند از او بخواهید چشم هایش را ببندد و یا دماغش را بگیرد ) و از شامپوی مخصوص کودکان استفاده کنید.

• لگن بزرگ یا وان متحرک تهیه کرده و برنامه بازی و استحمام را در آشپزخانه یا حیاط خانه به راه بیندازید.

این نکات به فرزند شما کمک خواهد کرد تا ترس او از حمام کردن کاسته شود.

برای مشاهده ادامه مطلب بر روی ترس از سوزن پزشک و دندانپزشک ( ترس کودکان ) کلیک کنید