سلامت دات لایف سلامت دات لایف با پوشش آخرین اخبار حوزه سلامت و ارائه راهکارهایی برای زندگی سالم با همراهی پزشکان متخصص در بیماری ها دیابت ، سرطان ، تغذیه ، ورزش پوست و مو
کم خونی فقر آهن (به انگلیسی: Iron deficiency anemia) شایعترین نوع کم خونی بوده و ناشی از کمبود آهن در تغذیه ، دفع بیش از حد خون در بلند مدت (مانند خونریزی گوارشی) و یا سوءجذب آهن رخ می‌دهد.
علایم بالینی کم خونی :
شایعترین علائم عمومی عبارتند از احساس سستی ، عدم تمرکز ، خستگی همیشگی و یا خستگی زودرس در هنگام فعالیت و احساس کسالت عمومی است. سایر علائم سرگیجه کاذب ، ابتلای مکرر به بیماریهای ویروسی مانند سرماخوردگی ، ناخنهای قاشقی شکل (گود شدن روی ناخن) ، هرزه‌خواری (خوردن خاک، خوردن صابون و …) و خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دست و پاها است. کمبود آهن گاهی سبب رنگ پریدگی و زخم غیرطبیعی در گوشه لب میشود.
شیوع و علل کم خونی :
کم خونی کمبود آهن شایعترین گونه کم خونی بوده و به علت مقدار ناچیز آهن در غذا و یا نبود جذب گوارشی آن برای جبران آهن ازدست رفته در عادت ماهانه و یا بیماری است. آهن یک قسمت اصلی در ترکیب هموگلوبین است و کمبود آن سبب کاهش ورود هموگلوبین به داخل گلبول قرمز میشود. در ایالات متحده، ۲۰٪ زنان در سنین باروری در مقایسه با ۲٪ مردان بالغ، به کم خونی (کمبود آهن) دچار هستند. علت اصلی کم خونی کمبود آهن در زنان هدر رفتن خون در زمان عادت ماهانه می‌باشد. کمبود آهن بدون کم خونی در دختران نوجوان سبب پائین افتادن کیفیت تحصیلی و ضریب هوشی میشود. کمبود آهن شایعترین حالت کمبود یک عنصر بایسته در سراسر جهان می‌باشد.
کم خونی کمبود آهن همچنین می‌تواند به علت زخمهای خونریزی دهنده دستگاه گوارش باشد. آزمایش خون پنهان در مدفوع (Fecal occult blood test)، آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش و کولونوسکوپی قسمت انتهایی دستگاه گوارش باید برای تشخیص زخمهای خونریزی دهنده صورت گیرد. در زنان یائسه و مردان، احتمال اینکه مشکل خونریزی دستگاه گوارش بعللی مانند اولسرپپتیک ، پولیپ کولون و یا سرطان کولورکتال باشد، خیلی بیشتر از سایر علل است. از علل شایع کم خونی کمبود آهن، آلودگی با انگل کرم قلابدار، آمیب، شیستوز و میاز و تریکوریس تریکیورا (کرم شلاقی) است.
یافته های آزمایشگاهی:
کاهش هماتوکریت و هموگلوبین که با کوچک شدن حجم گلبولهای قرمز (میکروسیتیک شدن) همراه است. سطح سرمی فریتین و آهن خون نیز کاهش یافته و سطح ظرفیت پیوند برای آهن (TIBC) افزایش یافته است. گلبولهای قرمز در زیر میکروسکوپ، بیشتر هیپوکروم (رنگ پریده) و میکروسیت (کوچک) هستند.
تشخیص و درمان:
با یافته های غیر طبیعی در آزمایش خون و علائم بالینی در بدن حاصل میشود. ترکیبات دارای آهن مانند فروس سولفات در درمان و پیشگیری از کم خونی فقر آهن به کار می رود. مصرف گوشت و جگر ، مغزها مانند پسته ، ماهی، زرده تخم‌مرغ، سبزیهای دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبیا همچنین میوه‌های خشک (مانند برگه‌ها) و دانه‌های روغنی مفید است. مصرف ویتامین ث بعد از غذا (مانند آب لیمو) موجب افزایش جذب آهن و مصرف چای و قهوه موجب کاهش جذب آهن میشود.
میزان نیاز به آهن:
نیاز روزانه به این ماده بسیار اندک و در حد یک میلی گرم است البته میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی افراد متفاوت می باشد؛ مثلاً دختران و زنان در دوران قاعدگی، خون از دست می دهند و لذا با تغذیه مواد حاوی آهن یا خوردن قرص فروس سولفات، از کم خونی خود پیشگیری کنند. در زنان باردار هم به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافت‌ها به آهن بیشتری نیاز دارند و معمولا مکمل بارداری دریافت می کنند. در شیرخوارانی که شیرمادر می خورند در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 4 تا 6 ماه اول زندگی کافی است ولی از شش ماهگی به بعد استفاده از قطره آهن توصیه می شود. در کودکانی که از شیرخشک استفاده می کنند معمولاً کمبود آهن وجود ندارد. در نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، ذخایر آهن اغلب اندک بوده و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به این دلیل که نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند، خطر فقر آهن را افزایش می‌دهد.
