همه چیز در مورد ارتودنسی

اردتودنسی چیست؟ ارتودنسی ثابت و متحرک یک رویکرد درمانی دندان پزشکی است که برای بیمارانی استفاده می‌شود که نحوه قرارگیری دندان های آن‌ها در دهان به خاطر کوچک بودن فک نامناسب است (مال اکلوژن) و دندان‌ها به صورت صحیح قرار نگرفته اند و به همین دلیل بیمار با مشکل در هنگام جویدن یا گاز گرفتن مواجه می‌شود. روش درمانی ارتودنسی دندان شامل درمان و کنترل جنبه‌های مختلف رشد فک و صورت ( ارتوپدی فک و صورت ) و بهبود ظاهر دندان ها نیز می باشد.

 

ضرورت انجام ارتودنسی

فقط دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی می‌تواند تعیین کند که آیا انجام دادن ارتودنسی دندان برای بیمار لازم می باشد یا وی نیازی به انجام آن ندارد. دندانپزشک بر مبنای ابزار تشخیصی از جمله شرح حال کامل پزشکی و پرونده دندانپزشکی بیمار، معاینه بالینی ، قالب گرفتن از دندان‌ها و عکس‌های رادیوگرافی‌ نظر قطعی خود را در زمینه مفید بودن ارتودنسی دندان می دهد و برنامه درمانی مناسب با شرایط بیمار را طرح ریزی می‌کند.

زمان انجام ارتودنسی

بهترین زمان انجام ارتودنسی دندان در کودکی است، اما این روش درمانی برای بزرگسالان نیز مفید است، بطوریکه تعداد افراد بزرگسالی که این درمان را انجام می‌دهند رو به افزایش است. برای انجام ارتودنسی کودکان ، باید صبر کرد تا تعداد دندان های مناسب برای این نوع درمان رشد کنند.

 

انواع ارتودنسی

دو نوع اصلی ارتودنسی که برای افراد استفاده می گردد، عبارتست از ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک. نوع دیگر، ارتودنسی نامرئی است. در ادامه هر سه نوع ارتودنسی شرح داده می شود.

 

ارتودنسی ثابت

رایجترین نوع ارتودنسی مورد استفاده، ارتودنسی ثابت است. از این روش زمانی استفاده می گردد که دقت عملکرد برای پزشک اهمیت داشته باشد. هر چند در این حالت بیمار می‌تواند بطور عادی غذا بخورد، اما باید از مصرف بعضی غذاها و نوشیدنی ها در زمان استفاده از ارتودنسی ثابت اجتناب کرد. برای مثال نوشیدنی های حاوی کربونات ، شیرینی سفت یا تافی از مواردی است که فرد باید از مصرف آن‌ها خودداری کند. افرادی که در فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند باید دندانپزشک را در جریان قرار دهند تا در صورت لزوم محافظ‌های لثه خاص برایشان تجویز شود.

رایجترین نوع ارتودنسی ثابت ، از براکت استفاده می کند. براکت ها از پلاک‌ها و یا سیم‌ها و قیدها تشکیل شده است. دندانپزشک قیدها را اطراف دندان می بندد، و از آن برای محکم نگهداشته ابزارهای ارتودنسی دیگر در محل خود استفاده می گردد.

در مرحله بعد از پلاک‌ها برای ایجاد اتصال در جلوی دندان های بیمار استفاده می‌شود. سیم‌ها به شکل یک کمان از داخل پلاک‌ها رد شده و به قیدها محکم بسته می شود. با سفت شدن سیم‌های کمانی ، دندان های فرد کشیده می‌شوند و بدین صورت به سمت محل صحیح قرارگیری حرکت می‌کنند. بیمار باید ماهی یک بار برای اصلاح وضعیت پلاک‌ها به دندانپزشک مراجعه کند. دوره درمان در این حالت می‌تواند برای چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد، اما در مورد این مسئله که درمان ارتودنسی دقیقا چقدر طول می کشد، تنها دندانپزشک پس از بررسی وضعیت بیمار می تواند طول درمان را مشخص کند. کودکان معمولاً ترجیح می‌دهند از پلاک‌های ارتودنسی رنگی استفاده کنند، در حالی که بزرگسالان انواع شیشه ای مانند و شفاف پلاک را ترجیح می‌دهند.

 

ارتودنسی متحرک

از ارتودنسی متحرک دندان برای درمان مشکلات جزئی همچون جلوگیری از مکیدن شست یا اصلاح انحراف کم دندان‌ها استفاده می‌شود. هنگام استفاده از این روش می‌توان لوازم ارتودنسی را برای تمیز کردن پس از غذا خوردن یا برای نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. در مواردی، ممکن است دندانپزشک به بیمار توصیه کند در هنگام انجام فعالیت‌های مانند نواختن یک ساز بادی یا دوچرخه سواری ارتودنسی متحرک را از دهان خود خارج کند.

 

ارتودنسی نامرئی

ارتودنسی نامرئی دندان از مواد پلاستیک شفاف و سخت برای ردیف کردن دندان‌ها استفاده می‌کند. در این رابطه برای بیماران از انواع نسبتاً متفاوتی استفاده می‌شود. هر مجموعه از این ارتودنسی برای دو هفته قبل از جایگزینی آن با مجموعه جدید استفاده می گردد. ارتودنسی نامرئی از پلاستیک شفاف ساخته شده و به همین خاطر تقریباً غیر قابل رویت است. به این ترتیب اطرافیان بیمار اصلا متوجه نمی‌شود که وی از این درمان برای ردیف کردن دندان های خود استفاده کرده است. این پلاستیک های شفاف در هر روز باید برای 22 تا 23 ساعت مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود. این ارتودنسی را می‌توان به راحتی برای غذا خوردن، نوشیدن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. برای استفاده از این روش باید همه دندان های دائمی رشد کرده باشد.

 

ارتودنسی پیشگیری

انجمن متخصصین ارتودنسی امریکا سن هفت سالگی را سن مناسب برای اولین معاینه جهت بررسی لزوم ارتودنسی دندان کودکان ذکر کرده است. در این سن غالب دندانهای شیری و تعدادی از دندانهای دائمی رویش پیدا کرده‌اند و برای دندانپزشک امکان ارزیابی دقیقی از وضعیت کلی دندان ها، فک بالا و فک پایین بیمار را فراهم می‌کند.

هدایت رشد فکی با پلاک‌های فانکشنال باعث می‌شود کودک در آینده نیاز به جراحی فک و صورت پیدا نکند.

مراحل ارتودنسی

هر کدام از مراحل ارتودنسی دندان شامل چند اقدام دندانپزشک می‌باشد که به طور کامل در این مقاله به شرح آن می پردازیم.

1. مرحله اول: رادیوگرافی و قالب‌گیری

• معمولاً عکس رادیوگرافی پانورامیک دهان (عکس همه دندان‌ها) و عکس هر یک از دندان‌ها به صورت جداگانه لازم است.
• ممکن است از صورت، دندان‌ها و دهان فرد هم عکس گرفته شود، این عکس‌ها قسمتی از پرونده دائمی بیمار خواهد بود.
• متخصص ارتودنسی دندان قالب‌هایی را از دندان‌های فک بالا و سپس فک پایین تهیه می‌کند. هنگام قالب گرفتن حس می‌کنید که دهانتان با ماده بتونه مانند پر شده است، این مرحله فقط 30 ثانیه زمان میبرد. عمل قالب‌گیری بسیار راحت و سریع است، اگر به سادگی دچار حالت تهوع می‌شوید، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و از راه بینی نفس بکشید.

2. مرحله دوم: اقدامات اولیه

• دندانپزشک پس از بررسی تصاویر رادیوگرافی و قالب‌ها، برنامه درمانی مناسب فرد را طرح ریزی می‌کند.
• چنانچه فضای بین دندان‌های خاصی خیلی کم باشد، ممکن است نیاز به استفاده از جداکننده‌های فلزی یا پلاستیکی ما بین دندان‌هایتان، قبل از ادامه مراحل دیگر ارتودنسی، داشته باشد.
• ممکن است نیاز باشد تعدادی از دندان‌هایتان را بکشید. در برخی موارد در طول روند درمان و نه در آغاز آن، این امر لزوما باید انجام شود.
• دندان‌های بیمار باید کاملاً تمیز شوند.
• اگر دندان‌های حساسی دارید، حداقل به مدت دو هفته از خمیردندان ضدحساسیت استفاده کنید تا حساسیت دندان ها قبل از شروع ارتودنسی دندان برطرف شود.
• هر گونه مشکل دندان ها باید قبل از قرار دادن بریس درمان گردد؛ حفره‌های پوسیدگی پر شود و تمامی مشکلات رفع شود.
• در صورت نیاز به جراحی فک، این عمل باید قبل از گذاشتن بریس انجام شود؛ هر چند بعضی اوقات جراحی فک بعد از ارتودنسی دندان انجام می شود. زمان جراحی با توجه به وضعیت و شرایط هر بیمار متفاوت است.

3. مرحله سوم: قرار دادن بریس

• دندانپزشک یا دستیار دندانپزشک، دندان‌ها را خشک می‌کند و آن‌ها را با اسید سفید کننده‌ مخصوصی، جهت اتصال با سیمان نگهدارند براکت ها آماده می کند. سعی کنید این اسید را روی زبانتان نگه ندارید.
• براکت‌ها روی دندان‌ها قرار داده می‌شوند و خیلی سریع، نور پلاسما با شدت بالا روی سطح براکت تابانده می‌شود تا اتصال صورت گیرد.
• سیم قوسی از بین تمام براکت‌ها به نحوی می‌گذرد که به گونه ها فشار وارد نکند. اگر احساس کردید که سیم ارتودنسی دندان درون گونه‌تان فرو می‌رود به دندانپزشک بگویید تا سیم را کوتاه کند.
• کش‌های کوچکی (قطعه‌های مسدود کننده حلقه‌های دایره‌ای شکل) روی براکت‌ها قرار می گیرد تا آن‌ها را روی سیم نگه دارد و حس فشار ایجاد کند. قابل ذکر است در صورت استفاده از براکت‌های دیمون نیازی به استفاده از کش نیست.

4. مرحله چهارم: تنظیم ارتودنسی دندان در هر ماه یکبار

• بریس را باید هر 4 تا 6 هفته یکبار مجددا تنظیم کرد. در این مراجعه‌ها که زمان کمی طول می کشد، پزشک کش‌های قبلی (قطعه‌های مسدود کننده) و گاهی سیم را نیز درمی‌آورد. ممکن است این کار کمی دردناک باشد که دلیل آن بیش از هر چیز وارد شدن فشار روی دندان‌ها است.
• پس از تنظیم، دندان‌ها تا چند ساعت یا چند روز درد خواهد کرد. در طول این مدت، غذای نرم میل کنید. تا زمان مراجعه بعدی، درد دندان‌ها کاملاً از بین رفته است.

5. مرحله پنجم: درآوردن بریس

• درآوردن بریس راحت و سریع انجام می‌شود. دندانپزشک هنگامی که زمان درآوردن بریس فرا برسد، قوس پشت بریس‌ها را با سیم‌چین مخصوص می‌برد و به این ترتیب پیوند متصل کننده بین براکت و دندان از بین می‌رود. این حرکت علیرغم صدای بلندش، دردی را به وجود نمی‌آورد.
• همه ی براکت‌ها از روی دندان‌ها جدا می‌شوند و لایه‌ای از پلاستیک پیوندی را روی دندان به جا می‌گذارند. سپس دندانپزشک با استفاده از یک وسیله دستی با سرعت بالا پلاستیک را از روی دندان‌ها تمیز کرده و تمام محل‌های برداشتن پلاستیک را با مینا پوشش می‌دهد و در نهایت پولیش می‌کند.

6. مرحله ششم: قرار دادن پلاک

ماه‌ها یا سال‌ها وقت و هزینه هنگفتی را صرف کرده‌اید، رنج و دردسرها را تحمل کرده اید تا دندان‌هایی صاف و مرتب داشته باشید و به تازگی از تحمل آن در دهان راحت شده‌اید. اما در واقع این پایان کار نیست چون باید پلاک بگذارید تا دندان‌ها در موقعیت جدیدشان باقی بمانند. استفاده از پلاک طبق تجویز دندانپزشک، به ویژه ظرف یک سال نخست پس از جداکردن بریس، اهمیت زیای دارد، زیرا تقریبا 9 ماه طول می‌کشد تا رباط‌های اطراف دندان موقعیت جدیدشان را حفظ کنند. اگر از پلاک به طور منظم استفاده نکنید، دندان‌هایتان دوباره جابه‌جا خواهد شد. بسیاری از افراد پس از گذشت یک سال تنها شب‌ها، آن هم چند شب در هفته، از پلاک استفاده می‌کنند تا مطمئن شوند که لبخند زیبایشان را از دست نخواهند داد.

جدیدترین روش ارتودنسی دندان که همان MBT می‌باشد. از مزایای این روش آن است که در 90% موارد بدون نیاز به کشیدن دندان (که مرسوم‌ترین روش در ارتودنسی برای ایجاد فضا می‌باشد) انجام می‌پذیرد که در نتیجه طول درمان را به نصف کاهش داده و رضایت بیمار را بیشتر جلب می‌نماید.
در موارد خاص بنا به درخواست بیمار می‌توان از براکت ها و سیم‌های ارتودنسی همرنگ دندان استفاده نمود تا زیبایی در حین درمان به مخاطره نیفتد.

آیا ارتودنسی درد دارد؟

تمامی ابزارهای مورد استفاده در ارتودنسی دندان ممکن است در ابتدا باعث درد و ناراحتی ‌فرد شوند. در صورتی که درد از بین نرفت، دندانپزشک می‌تواند تنظیماتی را انجام دهد تا به رفع ناراحتی فرد کمک کند. اندک زمانی پس از این که بریس تنظیم شد، دندان معمولاً درد می‌گیرد، اما این درد پس از مدتی برطرف می‌شود. پس در جواب سوال آیا ارتودنسی درد دارد؟ باید گفت امکان درد وجود دارد ولی این درد غیرقابل تحمل و یا برای همیشه نیست.

 

طول درمان ارتودنسی

طول درمان ارتودنسی دندان برای هر فرد متفاوت است، اما ممکن است درمان 12 الی 30 ماه طول بکشد برای بزرگسالان این زمان ممکن است طولانی تر باشد، زیرا استخوان صورت دیگر رشد نخواهد کرد. رعایت بهداشت دندان‌ها و لثه‌ها کمک می‌کند تا درمان در زمان خودش و در مسیر صحیح صورت گیرد.

 

عوارض ارتودنسی

وسایل مورد استفاده در ارتودنسی دندان به خودی خود نمی‌توانند باعث ایجاد آسیب شوند، اما تمیز کردن ضعیف آن‌ها و استفاده زیاد از مواد غذایی شیرین و نوشیدنی‌ها می‌تواند آسیب جدی به دندان‌ها وارد کند. به همین خاطر لازم است دندان‌ها و لوازم ارتودنسی به کار رفته در دهان با دقت زیاد و بطور منظم تمیز شوند، تا عوارضی برای دندان نها به وجود نیاید.

 

هزینه و قیمت ارتودنسی

هزینه ارتودنسی بستگی به میزان مشکل و نوع ارتودنسی دندان دارد. در صورتیکه درمان‌های مرحله اول با پلاک‌های متحرک انجام شود هزینه و قیمت این درمان کمتر خواهد بود، البته بسته به شدت مشکل و تعداد پلاک‌های مورد استفاده هزینه ارتودنسی متفاوت خواهد بود.

در بیمارانی که نیاز به درمان ارتودنسی دندان همراه با جراحی فک دارند، هزینه ارتودنسی دندان چون در دو مرحله قبل و بعد از درمان انجام می‌شود بیشتر خواهد بود و هزینه درمان جراحی که ممکن است توسط جراح فک و صورت انجام می‌شود، جدا از هزینه های ارتودنسی خواهد بود.