چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی مسئله این است

هر ساله با نزدیک شدن به روزهای آخر سال حرف ها و برنامه ها شروع می شود و همیشه برسر چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی صحبت می شود. با پایان یافتن چهارشنبه آخر سال همه چیز به یکباره تمام می شود. در مقاله چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی مسئله این است سعی خواهیم کرد تاریخچه چهارشنبه سوری را با شما بررسی کنیم سپس در مورد راهکارهای درست در برگزاری جشن آخر سال بگوییم.

 

چهارشنبه سوری چیست

 

چهارشنبه سوری که با نام های جشن چهارشنبه پایان سال و شب چهارشنبه سرخ نیز شناخته می‌شود یکی از جشن‌های ایرانی است که در شب واپسین چهارشنبهٔ سال (از غروب سه‌شنبه) برگزار می‌شود و اولین جشن از مجموعه جشن ها و مناسبت‌های نوروزی است. در اینجا دو نکته مهم وجود دارد.

یک) چهارشنبه سوری از دو کلمه چهارشنبه و سوری تشکیل شده در مورد چهارشنبه باید گفت یهودیان روز چهارشنبه را شوم نامیده اند و این دیدگاه به اعراب و سپس به ایرانیان منتقل شده است.

منوچهری دامغانی هم اینگونه به این باور اشاره می‌کند :

چهارشنبه که روز بلاست باده بخور

به ساتکین می‌خور تا به عافیت گذرد

و باید این نکته را توجه داشت که در ایران باستان ما تمام جشن ها را براساس ماه میشناسیم نه روز (مثل چهارشنبه سوری)

در مورد قسمت دوم کلمه چهارشنبه سوری باید گفت اگر سوری را به سور معنا کنیم می شود جشن و شادی و اگر به سوری معنا کنیم می شود سرخی، شاید برهمین اساس هست که در شعر چهارشنبه سوری می گویند سرخی تو از من، زردی من از تو (زردی منظور بیماری، مشکلات و رنگ پریدگی است)

دو) نکته دومی که وجود دارد و اهمیت ویژه ای هم دارد اصالت این جشن است.

اولا سند معتبری در مورد وجود این جشن در ایران باستان وجود ندارد و آنچه هست متن های کوتاه و پراکنده در برخی کتب است.

«مرتضی راوندی» درکتاب «تاریخ تحولات اجتماعی ایران» بیان می‌کند که «چهارشنبه سوری» پس از کشته شدن امام حسین(ع) و توسط هواداران مختار برپا شده است. (البته نه برای جشن و شادی بلکه نوعی اعلام جنگ و آمادگی جنگ بوده است.)

ابوریحان بیرونی هم که به دقت از مراسم زرتشتیان یاد می‌کند جز سپندارمذگان و آتشی که پیش از نوروز برپا می‌شود مطلب دیگری از «چهارشنبه سوری» ندارد.

نکته مهمی که وجود دارد این است که خیلی از بزرگان دین زرتشت جشن چهارشنبه سوری را برخلاف باورها و دین زرتشت می دانند چراکه آنها بر این باور هستند که پریدن از فراز آتش از آداب و سنن زرتشتیان نیست، چرا که در دین و آیین زرتشتی آتش مقدس است و پریدن از فراز آن بی احترامی به این آیین است.

در مقابل آن در برخی کتب مثل تاریخ بخارا آمده است که با نزدیک شدن به آغاز سال جدید مردم در پشت بام های خود آتش روشن می کردند و آمدن بهار را نوید میدادند و با برپایی آتش و گرما پایان زمستان و سرما را اعلام می کردند.

یکی دیگر از مراسم های قدیمی قبل از آغاز سال نو را باهم بررسی می کنیم

چند روز پیش از نوروز مردمانی به نام آتش افروزان که پیام آور این جشن اهورایی (جشن سال نو) بودند به شهرها و روستاها می‌رفتند تا مردم را برای این آیین آماده کنند. آتش افروزان، زنان و مردانی هنرمند بودند که با برگزاری نمایش های خیابانی، دست افشانی‌ها، سرودها و آوازهای شورانگیز به سرگرم کردن و خشنود ساختن مردمان می‌پرداختند.

آنها از هفت روز پیش از نوروز تا دو هفته پس از نوروز با پدید آمدن تاریکی در شامگاه، در تمامی جاهای شهر و ده آتش می افروختند و آن را تا برآمدن خورشید روشن نگاه می‌داشتند. این آتش، نماد و نشانهٔ نیروی مهر و نور و دوستی بود. هدف آتش‌افروزان برگرداندن نیروی فزاینده و نیک به مردمان برای چیره شدن بر غم و افسردگی بود. همین هدف مهمترین دلیل برپایی جشن سده در میانه زمستان هم هست. آنها با برپایی آتش و فراخواندن مردم به دور آن لحظات شاد و سرگرم کننده همراه با نمایش، آواز و شعرها و… پدید می آوردند.

 

برخی چهارشنبه سوری را به داستان سیاوش و عبور او از آتش نسبت میدهند و اینکه سیاوش به سلامت از آتش عبور می کند به قول فردوسی

سیاوش سیه را به‌تندی بتاخت		نشد تنگدلْ جنگ آتش بساخت
ز هر سو زبانه همی برکشید		کسی خود و اسپ سیاوش ندید
یکی دشت با دیدگان پر ز خون		که تا او کی آید ز آتش برون
چو او را بدیدند برخاست غو		که آمد ز آتش برون شاه نو

ولی واقعا جوان ها به خاطر سیاوش و اعتمادی که به پاکی خود داشت و توانست به سلامت از کوه آتش عبور کند چهارشنبه سوری را برگزار می کنند و از روی آتش میپرند یا اینکه به خاطر سختگیری ها و مقابله هایی که به آنها شده است دست به برپایی چهارشنبه سوری در تهران و تبریز و تمام شهرهای ایران می کنند.

آیا نمی شد در شرایط بهتری این مراسم را برگزار کرد تا امروز مجبور نباشیم در مورد چهارشنبه سوری و چهارشنبه سوزی صحبت کنیم، حوادث چهارشنبه سوری باعث نمی شود ما و مسولین به فکر چاره ای خردمندانه باشیم؟

چه خوب می شد اگر آتش افروزانی بودند که از یک هفته قبل از سال نو تا دو هفته بعد از سال نو به شهرها و روستاها و محلات می آمدند و آتش برپا می کردند و مردم را به دور آن فرا می خواندند و به جشن و شادی می پرداختند، نوید آمدن بهار را میدادند، امید به روزهای خوب میدادند، برنامه های فرهنگی و شاد را برگزار می کردند.

امیدواریم روزی خطرات چهارشنبه سوری پایان یابد. و خانواده ها با شنیدن اسم چهارشنبه آخر سال دلشان نه لرزد. در پایان با آرزوی روزهای خوش این شعر چهارشنبه سوری را به شما تقدیم می کنیم.

شعر چهارشنبه سوری

رسیدی و پر از شادی و شوری آهای چارشنبه سوری!
شنیدم با جوانان جفت و جوری آهای چارشنبه سوری!
سرخی تــو از من، زردی من از تو آهای چهارشنبه سوری!
تو هم چون مردمــان غرق سروری آهای چارشنبه سوری!
مش اصغر توی چادر دیدنی شد آهای چهارشنبه سوری!
که باشد استتار اینجا ضروری! آهای چارشنبه سوری!
مش اصغر پی قاشق زنی شد آهای چهارشنبه سوری!
مقصــر من نمی گویم تـو هستی ولی امان از بمب دستی
چه چشمانی که شد محکوم کوری آهای چارشنبه سوری!
امید است اینکه با شادی معقول همه خوشحال و شنگول
کنیم از شیوه ی این عده دوری آهای چارشنبه سوری!

این هم کاریکاتور چهارشنبه سوری