اضطراب جدایی عامل اصلی مدرسه هراسی در کودکان

اضطراب جدایی اولین تجربه ­های کودک از اضطراب است که اگر به شکل مناسبی با آن برخورد نشود می تواند زمینه ساز اضطراب های گسترده تر و ماندگارتری در بزرگسالی باشد. روانشناسان در زمینه اضطراب کودکان به اختلالی اشاره می کنند که اختلال اضطراب جدایی نام دارد و با اضطراب جدایی متفاوت است. اختلال اضطراب جدایی در هر سنی در کودکان ممکن است وجود داشته باشد. ولی کودکان در سنین مدرسه بیشتر آن را تجربه می کنند. با نزدیک شدن فصل مدارس و اولین تجربه جدایی پیش دبستانی­ های عزیز از والدین خود شاید خواندن این مقاله خالی از لطف نباشد. با سلامت دات لایف همراه باشید.

بانزدیک شدن به فصل بازگشایی مدارس بسیاری از مادرانی که فرزندانشان برای اولین بار به مدرسه می روند ، با مسأله وجود ترس از مدرسه در کودکانشان مواجه هستند. اگر چه ترس از مدرسه ممکن است در کودکان دوره های مختلف تحصیلی وجود داشته باشد ، ولی کودکان کلاس اول نوع ترس شان با کودکان دوره های دیگر متفاوت است. بعضی از آنها تقریباً دچار جدایی از والدین به خصوص مادرشان هستند. برای بسیاری از کودکان ترس از رفتن به مدرسه در واقع دور شدن از والدینشان (اضطراب جدایی)‌ است. اکراه و امتناع از رفتن به مدرسه می‌ تواند به دلایل مختلف باشد. در مواردی هم ترس کودک از این ترس شدید و غیرمنطقی ناشی می‌ شود که تصور می‌ کند در جمع ، ارزیابی می‌ شود یا خجالت می‌ کشد ، زیرا مجبور است در کلاس درس جواب دهد. در برخی از کودکان مبتلا به مدرسه‌ هراسی ، مراسم صبحگاهی استرس‌زاست و اغلب این کودکان دچار هراس از مکان‌ های بسته هستند. شاید به همین دلیل برای برخی از این کودکان لازم باشد که هر وقت احساس ضعف و سستی می‌کنند بتوانند کلاس را ترک کنند.

اضطراب جدایی ، عاملی اساسی مدرسه ‌هراسی کودکان

ترس‌ های مدرسه‌ ای کلا در 4 مرحله خود را نشان می‌ دهند ؛ مرحله اضطراب جدایی ، مرحله امتناع از مدرسه رفتن ، مرحله آشفتگی مرضی درونی و بالاخره مرحله احساس درد ، تهوع و بهم‌ خوردگی دل که البته اساس آن اختلال اضطراب جدایی است. کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی نسبت به جدایی از والدین یا دور شدن از خانه ، اضطراب مفرط ، ناتوان‌ کننده و نامتناسب با سن خود را نشان می‌ دهند. کودکان مبتلا به این نوع اضطراب اغلب تمایل دارند در آغوش والدین‌شان باشند، آنها را سایه به سایه دنبال کنند و شب‌ها کنار آنها آنها بخوابند. در کودکان بزرگ‌تر شکایت‌ های جسمانی خاص یا اظهار ناراحتی عمومی در مدرسه متداول است و معمولاً باعث می‌شود کودک به خانه بازگردانده شود. کودکان مبتلا هنگام جدایی از والدین خود بی‌تاب می‌ شوند و به هر عذر و بهانه‌ ای متوسل می‌ شوند تا دوباره پیش پدر و مادرشان برگردند. عملکرد تحصیلی این دسته از کودکان به خاطر درخواست‌ های مکرر برای خارج شدن از کلاس درس ، نگرانی‌شان نسبت به جدایی از والدین و غیبت‌ های مکرر از مدرسه پایین است. درواقع می‌‌ توان گفت با توجه به این که اضطراب جدایی در 9 تا 18 ماهگی بهنجار است ، اختلال اضطراب جدایی به این دلیل ایجاد می‌ شود که کودک نتوانسته این مرحله رشدی را با موفقیت پشت سر بگذارد یا بر اثر استرس ، به مراحل قبلی رشد برگشته است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌ دهند اختلال اضطراب جدایی می‌ تواند پیش‌ درآمدی برای اختلال وحشت‌ زدگی یا هراس از مکان‌ های باز در بزرگسالی باشد. بالا بودن شیوع اختلال اضطراب جدایی بین فرزندان مادرانی است که اختلال اضطرابی و افسردگی دارند و بالا بودن شیوع آن بین خواهر و برادرهای کودکانی است که اختلال اضطراب جدایی دارند.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان 

اضطراب جدایی اگرچه دشوار است اما یک مرحله طبیعی از رشد و تکامل کودک به شمار می‌آید. با شناخت و یادگیری راهبردهای غلبه ، می‌ توان اضطراب جدایی را آرام کرد. اضطراب جدایی با بزرگ‌ تر شدن کودک از بین می‌ رود، اما اگر شدت اضطراب زیاد باشد یا به قدری طول بکشد که در تحصیل یا فعالیت‌ های دیگر کودک تأثیر بگذارد، ممکن است کودک دچار اختلال اضطراب جدایی باشد. این وضعیت ممکن است نیاز به درمان حرفه‌ای داشته باشد اما شما نیز برای کمک به عنوان والدین کودک اقدامات زیادی را می‌ توانید انجام دهید.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان با کمک والدین

در این بخش به نکاتی کلیدی جهت از بین بردن این اضطراب با کمک والدین اشاره شده است:

• آموزش اعتماد و مهارت برخوردهای اجتماعی : برای آنکه فرزندتان به هنگام جدایی از شما احساس امنیت نماید بهتر است اعتماد و مهارت مناسب در برخوردهای اجتماعی را به او آموزش دهید. دوست­یابی و بازی با دوستان در خردسالی ضمن این­که روابط اجتماعی کودک را گسترش می ­دهد زمینه ­های مناسب برای کاهش وابستگی او به والدین را فراهم می­ کند. پس شایسته است در مواقع مقتضی والدین در فراهم آوردن زمینه­ های لازم برای ایجاد و تقویت این روابط توسط فرزندان خردسال خود اقدام نمایند.
•  زمانی را به او اختصاص دهید: برای پرورش احساس استقلال و اعتماد به نفس در فرزندتان با ابزار دوستی و توجه از او بخواهید اتفاقات روزمره را برایتان بازگو کند و در این حین توجه شما فقط مختصّ به او باشد.
• در مورد جدایی با او صحبت کنید: اگر بنا به ضرورتی موقتاً مدتی قصد جدایی از فرزندتان را دارید با او صحبت کنید و به او در مورد جدایی توضیح دهید. گفتگو در این زمینه باعث توجیه و قبول منطقی مسائل از جانب وی می­ گردد و مسئله جدایی را راحت­ تر می­ پذیرد. شما با این کار به فرزندتان فرصت خواهید داد تا خودش را با شرایط منطبق کرده و همچنین زمینه ­ای برای شما فراهم می­ شود تا در کنار آمدن کودک با احساساتش و سازگاری با موقعیت پیش­آمده یاور او باشید.
•  هرگز فرزندتان را بدون اطلاع ترک نکنید: زیرا به اعتماد او نسبت به خودتان صدمه می­ زنید و به تدریج از غیبت ­های مکرر شما متعجب خواهد شد و برای آن به دنبال دلایلی غیر واقعی در ذهن خود خواهد گشت.
•  جدایی را یک امر عادی تلقی کنید: این امر موجب می شود که فرزندتان احساساتش را کنترل کند. اضطراب شما در هنگام جدایی به او نیز منتقل خواهد شد. امکان دارد که بسیاری از ترس­ های کودکان با گذشت زمان از بین برود ولی قدرت آن­ها برای از کار انداختن فعالیت­ های عادی کودک به حدی است که عملکرد کنونی وی را تحت تأثیر قرار می ­دهد.
•   به ترس­ های کودکان بیش از حد واکنش نشان ندهید:   همان طور که نادیده گرفتن ترس­ ها منطقی نیست واکنش بیش از حد نیز عوارض نامطلوبی به دنبال خواهد داشت.
•  همواره به یاد داشته باشید که یک پاسخ منطقی به کودک می ­توانید از پیشرفت اضطراب او جلوگیری کند: با کاهش اضطراب­ های بی مورد انگیزه­ فعالیت و تصمیم­ گیری را در کودکان تقویت کنیم.
• اتفاقات روزمره را برای او پیشگویی کنید:  توصیف آن­چه که در غیاب شما برایش اتفاق خواهد افتاد احساس امنیت بیشتری به او خواهد بخشید.
•  او را هم در جریان وقایع روزمره خود قرار دهید:  توصیف فعالیت­ های شخصی شما کمکی برای او در داشتن تصویری از شما خواهد بود.
•  جدایی را برای او به نمایش درآورید: تعدادی از کودکان اگر با استفاده از اسباب بازی هایشان و از طریق انواع بازی­ ها جدایی برایشان به تصویر کشیده شود به تدریج در مواجهه با انواع جدایی­ ها احساس آرامش بیشتری می­ کنند. فراموش نکنید که قبل از ترک فرزندتان به او خداحافظی کنید.
•  برگشت به مدرسه نقشی حیاتی در فرآیند درمان دارد: برای این کودکان مدرسه را به خانه نمی‌ آوریم، بهتر است آن‌ ها با موضوع ترس خود روبرو شوند، مدرسه رفتن مرتب، اغلب باعث کاهش و بهبود علائم این کودکان می‌ گردد نیاز است و ثابت را برای کمک و حمایت کودک جهت رفتن به مدرسه فراهم کنند.
• برای تلاش‌های موفقیت‌آمیز کودک پاداش و جایزه در نظر گرفته شود.

چه زمانی برای اختلال اضطراب جدایی در کودک به دنبال کمک حرفه‌ای باشیم؟ 

این بستگی به صبر و آگاهی شما نسبت به کمک به کودکتان دارد. اما برخی کودکانی که اختلال اضطراب جدایی دارند نیاز به اقدامات حرفه‌ ای دارند. برای این که تصمیم بگیرید کودک خود را برای دریافت کمک حرفه‌ای ببرید یا نه به دنبال علائم شدیدی باشید که هشداردهنده به شمار می‌ آیند. اگر تلاش شما برای کاهش علائم مؤثر نبود ممکن است زمان مراجعه به متخصص فرا رسیده باشد. به یاد داشته باشید که این‌ ها ممکن است علائم تجربه آسیب زا در کودک نیز باشد. اگر چنین است مراجعه به متخصص مهم است.

علائم هشداردهنده اختلال اضطراب شدید در کودکان

اگر هر یک از علائم هشدار دهنده زیر را در کودک مشاهده کردید، به نظر می‌ رسد اقدامات شما کافی نبوده و نیاز به تشخیص و درمان حرفه‌ ای دارید:

• بدخلقی یا چسبیدن کودک که متناسب با سن او نیست
• شکایت دائمی از بیماری فیزیکی
• کناره‌گیری از دوستان، همسالان و خانواده
• امتناع از رفتن به مدرسه به مدت چند هفته
• احساس گناه یا  ترس شدید
• ترس زیاد از ترک خانه

درمان حرفه ای اختلال اضطراب جدایی در کودکان 

روانشناس ، روان‌پزشک ، و یا متخصص مغز و اعصاب کودک می‌ تواند اختلال اضطراب جدایی را تشخیص داده و درمان کند. این متخصصان اطلاعاتی راجع به خانه و مدرسه جمع‌ آوری کرده و حداقل یک ملاقات بالینی ترتیب می‌ دهند تا مشکل را تشخیص دهند. به یاد داشته باشید که این کودکان غالباً از مشکلات فیزیکی شکایت دارند که ممکن است نیاز به ارزیابی پزشکی داشته باشد.

متخصص می‌تواند علائم فیزیکی را تشخیص دهد ، افکار اضطرابی را شناسایی کند ، و به کودک مهارت‌ های غلبه و حل مسئله را یاد دهد. درمان حرفه‌ ای اختلال اضطراب جدایی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• صحبت درمانی: در صحبت درمانی مکان امنی برای کودک ایجاد می‌شود تا او بتواند احساساتش را بیان کند. داشتن فردی که با همدلی گوش می‌ دهد و کودک را به درک و شناخت اضطرابش راهنمایی می‌ کند درمان قدرتمندی برای این وضعیت است.
•  بازی درمانی:   استفاده درمانی از بازی شیوه متداول و مؤثری است که کودک را به صحبت کردن درباره احساساتش وا می‌دارد.
• مشاوره خانوادگی: مشاوره خانوادگی می‌ تواند به کودک کمک کند افکاری را که موجب احساس اضطراب در او شده‌اند ، خنثی کند و شما به عنوان والدین می‌ توانید به او کمک کنید مهارت‌های غلبه را یاد بگیرد.
•  مشاوره مدرسه محور: این به  کودک کمک می‌ کند خواسته‌های اجتماعی ، رفتاری و تحصیلی مدرسه را بشناسد و برآورده کند.
•  دارو:    داروها ممکن است برای درمان موارد شدید اختلال اضطراب جدایی مورد استفاده قرار بگیرند. دارو تنها در کنار درمان‌ های دیگر باید استفاده شود.

اگر تمایل به آشنایی با نحوه برخورد با کودکان خجالتی و کم رو دارید به مقاله  کودکان خجالتی و کم روی خود را درمان کنید مراجعه کنید.