سلامت دات لایف سلامت دات لایف با پوشش آخرین اخبار حوزه سلامت و ارائه راهکارهایی برای زندگی سالم با همراهی پزشکان متخصص در بیماری ها دیابت ، سرطان ، تغذیه ، ورزش پوست و مو
بر اساس استانداردهای جهان، به طور متوسط در تهران و حومه با 15 میلیون نفر جمعیت، روزانه 200 نفر دچار سکته مغزی می‌شوند. بنابراین در کشور 85 میلیونی ایران هر روز هزار نفر سکته مغزی می‌کنند که این رقم بسیار بالا و نگران‌کننده است. البته از این تعداد، 90 درصد زنده می‌مانند و کمتر از 10 درصد جان خود را از دست می‌دهند. طبق آمار سازمان جهانی بهداشت نیز هر ساله 15 میلیون نفر در جهان سکته مغزی را تجربه می‌کنند که از میان آنها 5 میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند و 5 میلیون دیگر برای همیشه دچار معلولیت می‌شوند.
اگرچه آمار سکته مغزی در کشورهای پیشرفته به دلیل موفقیت در کنترل عوامل خطر سکته کاهش یافته، اما هنوز آمار جهانی آن به دلیل بالا رفتن طول عمر انسان‌ها، قابل‌توجه است. آنچه خواندید بخشی از گفته‌های دکتر ناصر زنگی‌آبادی، فوق تخصص مغز و اعصاب (نوروافتالمولوژی/اپی‌لپتولوژی) است.
سکته مغزی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
سکته مغزی یک حادثه عروقی در مغز است که بر اثر آسیب به یکی از رگ‌های خونرسان به مغز یا رگ های بازگرداننده خون از مغز به قلب ایجاد می‌شود. این سکته را می‌توان به دو نوع کلی تقسیم کرد؛ سکته هایی که به دنبال خونریزی و پارگی عروق مغز رخ می‌دهند ( هموراژیک ) و سکته هایی که بر اثر انسداد و ایجاد لخته در یکی از رگ‌های مغزی ایجاد می‌شوند ( ایسکمیک ). سکته هایی که به دنبال انسداد در عروق مغزی رخ می‌دهند، خود به 2 نوع تقسیم می‌شوند. در نوع اول، لخته از قسمتی دورتر از مغز مثل قلب جدا می‌شود و با ورود به یکی از رگ های مغزی در آن انسداد ایجاد می‌کند. این حادثه، سکته مغزی ناشی از آمبولی نام دارد. نوع دوم و شایع تر سکته به دنبال انسداد عروق، بر اثر پدیده تصلب شرائین اتفاق می‌افتد. در این پدیده، دیواره عروق به مرور زمان سفت، سخت و تنگ می‌شود و رگ را مستعد ایجاد لخته در محل تنگی می‌کند. در نهایت نیز تنگی به حدی افزایش می‌یابد که منجر به انسداد کامل رگ و سکته مغزی می‌شود.
چه عواملی در بروز انواع مختلف سکته مغزی دخیل هستند؟
عوامل خطر انواع سکته های مغزی تا حدودی مشترک هستند. مهم‌ترین عامل در بروز سکته مغزی از نوع خونریزی عروق، فشارخون بالاست. فشارخون کنترل نشده به مرور زمان باعث نازکی دیواره عروق مغز و بالا رفتن احتمال پارگی در آنها می‌شود. جالب است بدانید فشارخون بالا، سالیانه عامل بیش از 7/12 میلیون سکته مغزی در جهان است. عواملی مثل دیابت کنترل نشده، چربی‌خون و فشارخون بالا نقش اصلی را در بروز سکته های مغزی انسدادی ایفا می‌کنند. دخانیات، استرس و فشارهای روانی از دیگر عوامل موثر در بروز سکته‌های مغزی هستند. مصرف الکل نیز در بعضی موارد، خطر سکته مغزی را بالا می‌برد. درحقیقت، تمامی این عوامل به‌تدریج باعث تصلب شرائین و انسداد عروق می‌شوند.
علائم سکته مغزی
از مهم‌ترین علائم سکته مغزی می‌توان به اختلال تکلم، ضعف در یکی از اندام‌ها، اختلال تعادل، اختلال هوشیاری و عدم قرینگی در صورت مثل کج شدن حالت صورت اشاره کرد.
با مشاهده این علائم باید چکار کرد؟
به محض بروز هر یک از این علائم باید با اورژانس تماس گرفت و فرد را به بیمارستان منتقل کرد. این بیماران حتما باید ظرف حداکثر 3 ساعت تحت درمان قرار بگیرند. تا زمان رسیدن اورژانس نیز باید فرد را در یک محل آرام و دور از استرس بخوابانید. اگر بیمار دچار فشارخون خیلی بالا باشد، می‌توان با دادن قرص خوراکی فشارخون (از داروهای مصرفی بیمار) تا حدودی فشار او را کنترل کرد، اما نباید قرص زیرزبانی به بیمار بدهید. همچنین باید از دادن مواد خوراکی به فرد خودداری کنید.
درمان سکته مغزی
با انتقال بیمار به اورژانس، پزشک معالج از طریق گرفتن شرح‌حال و معاینه، نوع سکته را از لحاظ پارگی رگ یا انسداد تشخیص می‌دهد. در صورت لزوم می‌توان برای این منظور از سی تی اسکن و ام‌آرآی نیز کمک گرفت. سکته‌هایی که از نوع خونریزی عروق هستند باعث بالا رفتن فشار مغز و اختلال در هوشیاری بیمار می‌شوند. بنابراین کنترل فشار مغز، فشارخون و علائم حیاتی بیمار در این موارد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، حتی اگر برای کنترل خونریزی نیاز به جراحی وجود داشته باشد. درمورد سکته هایی که بر اثر انسداد رگ و لخته رخ می‌دهند نیز باید ظرف 3 ساعت اول از داروی به خصوصی استفاده کرد. تزریق این دارو، لخته ایجاد شده در رگ را حل کرده و مسیر را باز می‌کند. پس از تزریق دارو در 3 ساعت اول و نجات جان بیمار، درمان‌های تکمیلی و کنترل عوامل خطر سکته آغاز می‌شود که از جمله آنها می‌توان به درمان فشارخون، دیابت، چربی‌خون و … اشاره کرد.
پس تزریق دارو در 3 ساعت اول، سکته مغزی و گرفتگی رگ را به طور کامل بهبود می‌بخشد؟
درصد بالایی از بیماران با این روش بهبود کامل پیدا می‌کنند. در 3 ساعت اول سکته هنوز زمان زیادی از آسیب به سلول‌های مغزی نگذشته است. طی این مدت، سلول های مجاور محل سکته، آسیب‌دیدگی را تا حدودی جبران و از ایجاد اختلال عملکردی در بدن جلوگیری می‌کنند. در این وضعیت می‌توان با تزریق دارو و باز کردن رگ، کارکرد سلول‌ها را به حالت قبل بازگرداند. اگر هم سکته اختلال عملکردی جزیی ایجاد کرده باشد، با دریافت درمان به‌موقع می‌توان آن را به‌تدریج برطرف کرد.
ایران از لحاظ تجهیزات درمانی سکته مغزی در چه جایگاهی قرار دارد؟
استفاده از داروی حل‌کننده لخته در سکته مغزی تا 1 سال گذشته به گستردگی امروز نبود چرا که دسترسی به آن دشوار بود. از طرفی نبود، بخش مراقبت های ویژه سکته مغزی ، فرد را با خطر عوارض بر اثر مصرف دارو مواجه می‌کرد، اما خوشبختانه امروزه این دارو در بسیاری از اورژانس‌ها وجود دارد. همچنین تعداد اورژانس‌های مجهز به واحد مراقبت‌های ویژه سکته مغزی رو به افزایش است و متخصصان مغز و اعصاب فعالیت خود را بیش از پیش در این واحدها افزایش داده‌اند. تجویز این دارو نقش بسزایی در نجات جان بیماران، پیشگیری از ناتوانی جسمی و کاهش هزینه‌های اقتصادی حاصل از سکته مغزی ایفا می‌کند. به تازگی نیز در انجمن مغز و اعصاب ایران و همچنین وزارت بهداشت جنبشی آغاز شده تا از طریق آن بتوان تمامی بیمارستان‌ها را به بخش مراقبت‌های ویژه سکته مغزی مجهز کرد. همان‌طور که امروزه بیمارستان‌ها به واحد مراقبت‌های ویژه برای بیماران قلبی (Cardiac Care Uni/CCU) مجهز هستند باید یک واحد را نیز به بخش مراقبت‌های ویژه سکته مغزی (Stroke Care Unit/SCU) اختصاص دهند.
این روزها در شبکه‌های مجازی پیام‌های زیادی در رابطه با درمان های سنتی سکته مغزی از جمله زالودرمانی دیده می‌شود. آیا این روش‌ها می‌توانند در بهبود سکته موثر باشند؟
مهم‌ترین خطر این توصیه‌ها، تاخیر در شروع درمان اصلی است. اگرچه در تهیه بعضی از داروهای حل‌کننده لخته، بزاق زالو به‌کار رفته، اما این موضوع دلیل نمی‌شود که برای درمان سکته از زالو درمانی استفاده کنیم. سکته مغزی به مراقبت‌های ویژه و درمان علمی نیاز دارد. من درمورد زالو درمانی نظر مثبتی ندارم و فکر نمی‌کنم در این زمینه کمک‌کننده باشد، اما به طور کلی، استفاده از طب سنتی را رد نمی‌کنم. البته طب سنتی زمانی باید به‌کار رود که فرد با دریافت درمان‌های آکادمیک از فاز اولیه بیماری عبور کرده و وارد فاز توانبخشی شده باشد.
عدم درمان به موقع سکته مغزی چه عوارضی در پی دارد؟
در صورتی که سکته مغزی در عرض 3 ساعت با تزریق دارو تحت‌درمان قرار نگیرد، عوارضی مثل ضعف یا فلج یک نیمه از بدن برجا می‌گذارد. بسیاری از این بیماران دیگر نمی‌توانند تا پایان عمر راه بروند یا از یک دست یا پای خود استفاده کنند. خیلی از آنها نیز دچار اختلال تکلم و عوارض بینایی می‌شوند. درواقع، سکته بر اساس محل درگیری در مغز می‌تواند عوارض متفاوتی در اعضای مختلف بدن ایجاد کند. با این حال ضعف و فلج نیمه بدن از شایع‌ترین عوارض انواع سکته مغزی هستند.
چگونه می‌توان خطر بروز سکته مغزی را کاهش داد؟
سکته مغزی معمولا در سنین بالا اتفاق می‌افتد. با این حال ممکن است در سنین پایین‌تر نیز رخ دهد. به طور کلی، هر چقدر فرد در کنترل عوامل خطر سکته مثل دیابت، چربی و فشارخون موفق‌تر باشد، احتمال بروز سکته مغزی در او کمتر می‌شود یا دیرتر دچار آن خواهد شد. بنابراین اگر به هر یک از این بیماری‌ها مبتلا هستید باید با مراجعه منظم به پزشک و دریافت درمان های لازم از ایجاد سکته مغزی پیشگیری کنید. ترک مصرف سیگار و الکل و کنترل استرس های روانی از دیگر عوامل موثر در پیشگیری از سکته های مغزی هستند.
