پیشگیری و درمان پوکی استخوان

پوکی استخوان چیست ؟ پوکی استخوان (Osteoporosis) یک بیماری است که با تراکم کم استخوان و از دست دادن بافت استخوانی همراه است و این شرایط می تواند باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان ها شود. کسانی که به پوکی استخوان مبتلا شده اند، ریسک ایجاد ترک خوردگی و شکستگی استخوان به خصوص در نواحی لگن، ستون فقرات و مچ دست آن ها بطور مشخص افزایش پیدا می کند.

تراکم و قدرت استخوان تحت تاثیر متغیرهای ژنتیکی و محیطی است. بطور معمول تراکم استخوان مردان بیش از زنان است پس پوکی استخوان در زنان بیش از مردان است و این بیماری در افراد لاغر و در کسانی که در فامیل نزدیک خود سابقه پوکی استخوان دارند بیشتر دیده می شود.

مهمترین عواملی که زمینه ساز بروز استئوپروز یا پوکی استخوان هستند عبارتند از :

پیری و پوکی استخوان

استخوان یک بافت زنده است و در درون آن سلول های مختلفی فعالیت می کنند. در سنین جوانی استخوان بیشتر ساخته می شود تا جذب شود ولی حدوداً بعد از 35 سالگی به ازای موادی که از استخوان برداشته می شوند مواد کمتری جایگزین می شوند و این فرایند موجب می شود که بتدریج مقدار ماده تشکیل دهنده استخوان و در نتیجه تراکم و استحکام آن کاهش یابد. بعد از سنین جوانی و با افزایش سن، کل توده استخوانی بدن کاهش یافته و خطر شکستگی افزایش میابد. در سنین یائسگی شدت پیشرفت روند از دست دادن تراکم استخوان، به ناگهان زیاد می شود بطوریکه خانمها در ده سال اول یائسگی ممکن است نیمی از تراکم استخوان های بدنشان را از دست بدهند.

تاثیر ژنتیک در پوکی استخوان

در کسانی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند، افراد لاغر اندام و افراد با پوست خیلی روشن احتمال استئوپروز یا پوکی استخوان بیشتر است. نژاد آفریقایی استخوان های سفت تری تا نژاد سفید دارند.

تغذیه و پوکی استخوان

کاهش دریافت کلسیم و ویتامین دی از طریق مواد غذایی، موجب پوکی استخوان می شود.

عادات های تاثیرگذار در پوکی استخوان

کسانی که کار پشت میز نشینی دارند و ورزش و فعالیت بدنی کمی دارند و کسانی که عادت به مصرف سیگار یا الکل دارند بیشتر مبتلا به پوکی استخوان می شوند.

داروهای تاثیرگذار در پوکی استخوان

مصرف داروهای حاوی کورتیکو استروئید و مصرف هپارین و فنی توئین می تواند موجب پوکی استخوان شوند. در کسانی که به علت ابتلا به سرطان تحت شیمی درمانی هستند پوکی استخوان بیشتر دیده می شود.

بیماری هایی که باعث کاهش تراکم استخوان می شود

• بیماری گوارشی منجر به سوء جذب
• سطح پایین تستوسترون در مردان
• آمنوره (قطع عادات ماهانه در زنان)
• وجود بیماری مزمن مانند روماتیسم مفصلی یا نارسایی مزمن کبد
• کم کاری غده تیروئید
• بی حرکتی طولانی مدت مانند کسی که سکته مغزی کرده است
• پرکاری غده پاراتیروئید.

تشخیص پوکی استخوان

پوکی استخوان براساس تعریف علمی، با انجام آزمایش BMD مشخص می شود.

افرادی که عدد نهایی آزمایش‌شان منفی 5/2 باشد پوکی استخوان دارند و اگر این عدد بین منفی 1 تا منفی 2 باشد در مرحله قبل از پوکی استخوان قرار دارند.

علایم پوکی استخوان

اولین نشانه پوکی استخوان اظهار درد در اکثر نقاط بدن، ضعف در اندام و درد کلی بدن است.

شکستگی : شایع ترین علامت زودرس پوکی ‌استخوان

ممکن است پیش از تشخیص پوکی ‌استخوان دچار شکستگی ناشی از شکنندگی استخوان ها شوید. به این معنا که مُچ دست، کمر، ران یا سایر اعضا در اثر یک ضربه‌ی آهسته یا متوسط مانند افتادن روی زمین، دچار شکستگی شوند. ضربات ملایمی مانند سکندری خوردن، افتادن، برخورد با اشیا یا سابقه‌ی شکستگی در گذشته در افرادی که پوکی ‌استخوان دارند می‌تواند به شکستگی استخوان منجر شود. اگر چنین اتفاقی برای شما رخ داده است و بالای ۵۰ سال سن دارید، به شما توصیه می‌ شود که با پزشک خود در مورد تست غربال‌گری استخوان مشورت کنید.

راهنمای تغذیه مناسب در پوکی استخوان

کلسیم و ویتامین دی از مهم ترین مواد موجود در بدن می باشند . برای داشتن استخوان های قوی باید کلسیم و ویتامین دی کافی در بدن وجود داشته باشد. به غیر از این ، مواد فوق را برای سلامت قلب ، ماهیچه ها ، اعصاب و برای این که خونریزی از زخمهایمان بند بیاید نیاز داریم ، البته ما روزانه مقداری از کلسیم بدنمان را از راه مواد دفعی بدن مثل عرق ، ادرار و مدفوع ، پوسته هایی که بطور طبیعی از پوستمان می ریزد ، ناخنها و موهایمان ،‌از دست می دهیم . بنابراین مخصوصاً برای جلوگیری از پوکی استخوان باید در مواد غذایی که مصرف می کنیم ، کلسیم کافی وجود داشته باشد ( پروتئین ، منیزیوم ، روی ، ویتامین آ و ویتامین ث همه برای سلامت استخوان ضروری اند).

بهترین راه به دست آوردن کلسیم ، خوردن غذاهای پرکلسیم است مانند: لبنیات : شیر ،‌ پنیر و ماست ( انواع کم چربی را انتخاب کنید و نگران نباشید که کلسیم کمتری را به دست می آورید ، زیرا کلسیم این غذاها همراه چربی آنها نیست )‌. اگر نمی توانید شیر را تحمل کنید ، ماست و‌ پنیر جایگزینهای خوبی هستند.

ماهی های نرم استخوان : نظیر ماهی آزاد ، ساردین ، کیلکا

سبزی های تازه ، خشکبار ، حبوبات ، سویا

بدانید که اگر کسی در نیمه اول زندگی ، کلسیم ، خوب مصرف نکند، به سختی می تواند آن را در نیمه دوم زندگی جبران کند.

درمان پوکی استخوان

درمان دارویی پوکی استخوان

داروهای تجویزی تهاجمی ترین شکل برای متوقف سازی تحلیل استخوان هستند. داروهایی که برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند:

بیوفسفونات ها رایج ترین داروها برای درمان پوکی استخوان هستند. انوع بیوفسفونات از قرار زیر است:

1.   الندرونات ( فوزاماکس )، دارویی خوراکی است که عموما هفته یک بار باید مصرف کرد.

2.   ایباندرونات ( بونیوا ) به صورت قرص خوراکی ماهیانه مصرف می شود یا چهار مرتبه در سال به صورت تزریق میان وریدی استعمال می شود.

3.   ریسدرونات ( اکتونل ) در دوزهای روزانه، هفتگی، دو ماه یک بار یا ماهی یک بار باید مصرف شود.

4.   اسید زولدرونیک ( رکلاست ) به صورت تزریق میان وریدی هر یک یا دو سال یکبار استعمال می شود.

عوارض جانبی این داروهای ضد پوکی استخوان شامل سوزش معده، احساس تهوع و معده درد می شود. در موارد نادر، این داروها باعث آسیب وارد شدن به استخوان فک می شود. این عوارض جانبی نادر با مصرف زیاد بیوفسفونات ها مرتبط است.

دنوسوماب (پرولیا) یک پادزهر است که با پروتئینی که در فرآیند جذب استخوان توسط بدن نقش دارد، مرتبط است. این پادزهر در کاهش فرآیند جذب استخوان و حفظ تراکم استخوان موثر واقع می شود. این پادزهر هر شش ماه یک بار به منظور درمان پوکی استخوان تزریق می شود. عوارض جانبی آن شامل التهاب پوست، سفتی عضلانی، درد یا اسپاسم، خستگی مفرط  و تعریق بیش از حد می شود. در موارد بسیار نادر، این دارو ممکن است موجب شکستگی استخوان شود.

هورمون درمانی در پوکی استخوان

زنانی که در دوران یائسگی قرار دارند شدیداً در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. یائسگی موجب کاهش تولید هورمون محافظ استروژن می شود. برای این زنان، هورمون درمانی (جایگزینی هورمون) یک روش درمانی مناسب است. با این حال، عموماً به عنوان اولین روش درمانی مورد استفاده قرار نمی گیرد. هورمون درمانی احتمال ابتلا به سکته، حمله قلبی، سرطان پستان و لخته های خونی را افزایش می دهد.

حرکت درمانی و ورزش مفید در پوکی استخوان

حرکات ورزشی باعث استقامت بخشیدن و استحکام استخوان ها می شود که این امر می تواند به جلوگیری از پوکی استخوان و درمان آن کمک کند. حرکات ورزشی استقامتی برای بهبود وضعیت استخوان های دست ها و ستون فقرات موثر است. این حرکات ورزشی شامل استفاده از وزنه، دستگاه های وزنه یا باندهای کشی است. ورزش های استقامتی  مثل پیاده روی، جاگینگ (آهسته دویدن) و ورزش های ایروبیک کم فشاری مثل تمرین با اسکی فضائی یا دوچرخه سواری برای درمان بیماری پوکی استخوان موثر است.

توصیه می کنیم مقاله درمان پوکی استخوان با ورزش را مطالعه فرمایید.

پیشگیری از پوکی استخوان

شما می توانید با انجام حرکات ورزشی استقامتی و داشتن رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین D استخوان های خود را محکم کنید و از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنید. زنان در جوانی باید خطر ابتلا به این بیماری را جدی بگیرند. آنها می توانند اقداماتی را صورت دهند که باعث کاهش پیشرفت و جلوگیری از عوارض پوکی استخوان می شود. فعالیت فیزیکی در طول سال های نوجوانی و جوانی باعث افزایش جرم استخوان می شود و شدیدا خطر ابتلا به پوکی استخوان در بزرگسالی و پیری را کاهش می دهد. در کنار رژیم غذایی و ورزش از کشیدن سیگار خودداری کنید و مصرف الکل را به حداقل برسانید.از مصرف نوشابه یا قهوه خودداری کرده و دوغ کم نمک را جایگزین آن کنید. روزانه 8-6 لیوان آب بنوشید.

ماهی‌ها، جگر و تخم مرغ منابع غذایی حاوی ویتامین «D» هستند. از آنها در برنامه هفتگی غذایی خود استفاده کنید.

اگر قادر به انجام انواع ورزش ها نیستید حداقل سه بار در هفته به مدت 30-20 دقیقه پیاده روی کنید. پیاده روی بهترین جایگزین برای انواع ورزش ها جهت جلوگیری از پوکی استخوان است.

توصیه های طب سنتی در درمان پوکی استخوان

برای درمان پوکی استخوان در طب سنتی توصیه شده که ریشه زردچوبه مصرف شود چون برای درمان درد مفاصل و پوکی استخوان کاربرد دارد.

همچنین گیاه گزنه نیز خواص ضد درد مفاصل و پوکی استخوان دارد به طوری که جوشانده‌ گزنه برای پیشگیری از پوکی استخوان توصیه شده است چرا که پوکی استخوان در نتیجه‌ از بین رفتن املاح معدنی از بدن ایجاد می شود.

همچنین استفاده از روغن بادام تلخ و اسانس نعنا برای ماساژ دادن اندام هایی که دردناک است مناسب است.

در برخی موارد با توصیه پزشک طب سنتی انجام حجامت برای کاهش دردهای استخوانی و مفصلی مجاز است.

مصرف روزانه جوشانده رازیانه مفید است.

فرنی پودر سنجد توصیه شده است. هر روز صبح ناشتا ۳ قاشق مرباخوری پودر سنجد (شامل پوست، گوشت و هسته) را در یک لیوان شیر داغ زده و نوش جان کنید. امام صادق علیه السلام درباره سنجد فرموده اند: گوشت سنجد براى گوشت، هسته آن براى استخوان و پوست آن براى پوست مفید است.

خوردن آلو (آلو خشک) به صورت روزانه از خطر شکستگی و پوکی استخوان پیشگیری می کند. آلو به علت داشتن  پلی فنول ها، یک آنتی اکسیدان است که برای پوکی استخوان خوب است. به علاوه، آلو خشک منبع خوبی از مس، است که درتقویت استخوان  تاثیر زیادی دارد.

یک سیب در روز می تواند پوکی استخوان را درمان کند. ترکیب منحصر به فرد  آنتی اکسیدان ها مانند پلی فنول و فلاونوئیدها  در سیب باعث می شود استخوان  سالم  نگه داشته شود. به گفته محققان فرانسوی، فلاونوئید به نام phloridzin در سیب به  زنان یائسه  کمک می کند تا تراکم استخوان را افزایش دهد و التهاب مفاصل را درمان کند.خوردن سیب با پوست منفعت آن را صد چندان میکند.

شیر بادام حاوی مقدار خوبی از کلسیم  است و در نتیجه درمان خوبی برای پوکی استخوان است. حاوی منیزیم، منگنز و پتاسیم است ، که برای سلامت استخوانها  ضروری است. یک فنجان بادام را شب قبل خیس کرده روز بعد، پوست آن را کنده و در آسیاب ریخته  دو تا دو و نیم فنجان آب بریزید. پوره صافی بدست می آید ،  کمی پودر دارچین و عسل به علت  طعم و مزه به آن افزوده و دوباره مخلوط کنید. از صافی رد کنید.  شیر بادام را هر روز بنوشید.