دگزامتازون چیست و چرا بدنسازها از آن استفاده می کنند

دگزامتازون چیست ، دگزامتازون ، قوی ترین دارو و یکی از انواع کورتون است که طولانی ترین اثر را دارد. دارای اثرات بارز ضد التهابی و ضد حساسیت است و باعث کاهش درد ناشی از فرآیندهای التهابی، خصوصا در محل مفاصل می شود و به اشکال دارویی آمپول، قرص، قطره، شربت و پماد است.

در سال‌های اخیر مصرف دگزامتازون به طور بی‌رویه در ایران افزایش داشته است. براساس آمارهای ارائه شده در سال گذشته دگزامتازون درصدر داروهـــای تجــــویز شده در کشور قرار داشته است.

فواید دگزامتازون

درمان حالت‌های التهابی و آلرژیک، بیماریهای خود ایمنی مانند لوپوس اریتماتو، آلرژی، آسم، کهیر، درمان روماتیسم مفصلی، نارسایی غده آدرنال و شوک آنافیلاکسی، التهاب چشم، پوست و مفاصل، تشخیص بیماری کوشینگ ، ادم مغزی مرتبط با سرطان ، تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی و غیره.

دگزامتازون در بدنسازی

نکته جالب دیگر ورود این دارو به باشگاه‌های بدنسازی است. علاقه‌مندان به بدنسازی از دگزامتازون تزریقی بعنوان داروی کورتنی برای حجم دهی به عضلات استفاده می‌کنند. در حالی که پزشکان معتقدند دگزامتازون نه تنها به افزایش حجم عضلات و توان ورزشکاران منجر نمی‌شود، بلکه باعث افزایش تجزیه عضلات، کاهش توده عضلانی و ضعف آن می‌شود. همچنین با مصرف این دارو امکان پارگی و آسیب دیدن تاندون‌ها در ورزشکاران، هنگام انجام حرکات ورزشی به شدت افزایش می‌یابد.

شاید دلیل پرطرفدار بودن این دارو این باشد که در سال‌های گذشته، دگزامتازون به یکی از انواع داروهای دوپینگ رایج در باشگاه‌های بدنسازی تبدیل شده است و باعث افزایش وزن کاذب می‌شود، هر چند این افزایش وزن ایجاد شده حاصل از تجمع آب و مایعات در بدن است و هیچ تاثیری در افزایش حجم عضلات و توان ورزشکار ندارد و حتی مصرف منظم آن به کاهش توده عضلانی شخص منجر می‌شود.

از سال 1996 مصرف این دارو در ورزش قهرمانی، به عنوان داروی انرژی زا و دوپینگ ممنوع شده است.

عوارض دگزامتازون

در مصرف بصورت موضعی (به شکل پماد و قطره یا محلول ): تحلیل رفتن پوست در استفاده دراز مدت، لکه افتادن روی پوست و خشکی پوست، تشدید عفونت های قارچی

در مصرف سیستمیک (خوراکی یا تزریقی) : به تأخیر انداختن ترمیم زخم ها ،ابتلا به دیابت، اثر بر تعادل مایعات و الکترولیت های بدن که منجر به احتباس نمک و آب در بدن می شود، اثر بر توزیع چربی ها در بدن و به دنبال آن تجمع چربی ها در نواحی خاص بدن نظیر پشت گردن، +افزایش فشار خون، قند خون و افزایش موهای زائد در نواحی مختلف بدن نظیر صورت به ویژه در خانم ها از دیگر عوارض نامطلوب ناشی از مصرف نابجا و بی رویه این آمپول است.

عوارض جانبی شایع کورتیکواستروییدهای سیستمیک ممکن است در سنین بالا با عواقب جدی تری مانند پوکی استخوان، هیپوکالمی، استعداد ابتلا به عفونت و نازک شدن پوست همراه باشد.

دگزامتازون در بارداری

در این دوران حساس، خانم‌ها برای مصرف هر دارویی باید از پزشک خود اجازه داشته باشند. به خاطر سلامت جنین بهتر است هیچ دارویی خودسرانه مصرف نشود. دگزامتازون از نظر مصرف در حاملگی جزو گروه c  است؛ یعنی نه جزو داروهای بی‌خطر است و نه جزو داروهای خطرناک. در صورت صلاح ‌دید پزشک در برخی موارد می‌توان با قبول برخی عوارض جانبی از این دارو استفاده کرد. مصرف خودسرانه به ‌ویژه در حاملگی کاملاً ممنوع است؛ زیرا ممکن است باعث سرکوب غده فوق کلیه در جنین شود.

دگزامتازون چه تاثیری در اشتها و چاق کردن دارد؟

دگزامتازون اشتها را زیاد میکند. علاوه بر آن از طریق ایجاد تورم در بدن شما را چاق میکند. در حقیقت یکی از عوارض استفاده زیاد از کورتون ها ایجاد تورم تدریجی در بدن و افزایش میزان چربی است که باعث پف کردن فرد شده و یا علامتی به نام Moon face  یا ماه رخ! (یعنی گرد و پف کرده شدن صورت) می شود. در نتیجه بیمار احساس میکند که چاق و قوی بنیه شده است. اماحقیقت این است که تمام کورتون ها در اثر استفاده مکرر باعث تحلیل رفتن عضلات وپوکی استخوان می شوند.در حقیقت دگزا متازون بدن شما را رسما به یک پفک تبدیل میکند.

دگزامتازون و جذب کلسیم

در یک بررسی به موشهای آزمایشگاهی روزانه مقداری دگزامتازون به صورت زیر جلدی برای 1 تا5  روز تزریق شد.

یافته های این بررسی نشان داد که یک بار تزریق دگزامتازون باعث کاهش خفیف عملکرد کلیه و اثنی عشر جهت جذب کلسیم می شود حال آنکه ادامه مصرف تا 5 روز منجر به کاهش شدید عملکرد آن ها(60% کاهش) در جهت جذب کلسیم می گردد.

در بررسی دیگری به مدت 15 روز روزانه 0.5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در یک نوبت دگزامتازون تزریق گردید و نتایج بررسی حاکی از این بود که بعد از 15 روز میزان کلسیم موجود در پلاسمای خون در مقایسه با قبل از شروع تزریق بسیار کاهش یافته است.

همچنین میزان تراکم مواد معدنی استخوانهای ران و کمر نیز کم شده است به نظر می رسد که علت کاهش تراکم مواد معدنی در این استخوان ها تاثیر منفی دگزامتازون در وضعیت ویتامین D در خون می باشد.

همچنین پس از 15 روز میزان کلسیم دفع شده از طریق ادرار بسیار بالا رفته است. این وضعیت تاثیر مستقیم بر استحکام و رشد استخوان ها دارد.

منع مصرف دگزامتازون

این داروی کورتونی اثربخشی داروهای کنترل قند، فشار و چربی خون را کاهش می‌دهد و بیمار، بدون آن‌ که خود بداند در معرض بروز اختلالات خطرناک متابولیکی قرار می‌گیرد.

این اتفاق ممکن است برای بیمارانی که از داروهای ضد صرع استفاده می‌کنند رخ بدهد. خانم‌ها در دوران یائسگی باید نسبت به عوارض دگزامتازون آگاه باشند چون شانس ابتلا به پوکی استخوان را بالا می‌برد. استفاده‌ طولانی‌ مدت ‌دگزامتازون‌ در کودکان‌ می‌تواند منجر به مهار رشد شود. از طرف دیگر بعد از مصرف طولانی مدت این دارو ممکن‌ است تست‌های‌ بررسی‌ عملکرد محور هیپوتالاموس‌، هیپوفیز، غده‌ فوق‌ کلیوی ‌دچار اختلال‌ شود.