آشنایی با فراورده های خون

در “روز جهانی اهدای خون” که امسال با پیام «با اهدای خون، بخشنده همیشگی باشیم» نامگذاری شده است، قدردان تمامی افرادی هستیم که با اهدای خون و بدون هیچ چشمداشتی، زندگی‌بخش انسان‌ها می‌شوند.
هر کیسه خون اهدایی شما میتواند جان سه نفر را نجات دهد. زیرا خون می تواند به صورت کامل و یا پس از جداسازی اجزاء مختلف بصورت فرآورده های آن برای چند نفر مصرف شود.
انواع فرآورده های خون که عبارتند از گلبول های قرمز فشرده، پلاسما، پلاکت و فاکتورهای انعقادی که در مقاله آشنایی با فراورده های خون ، سلامت دات لایف به معرفی تمام این فرآورده ها خواهد پرداخت.

آشنایی با فراورده های خون

خون کامل

یک واحد خون شامل 450ml خون کامل و 63ml ماده ضد انعقادی و نگهدارنده است. هماتوکریت آن به طور متوسط 44% – 36% است. خون کامل در یخچال های ویژه در دمای 1-6 درجه سانتی گراد نگهداری می شود.

مدت نگهداری خون کامل به ماده نگهدارنده مصرف شده بستگی دارد. (مدت نگهداری خون حاوی سیترات، فسفات، دکستروز و ACD و CP2D بیست و یک روز و مدت نگهداری خون حاوی CPDA1 سی و پنج روز است).

خون کاملی که بیش از 24 ساعت نگهداری شود، حاوی میزان کمی پلاکت یا گرانولوسیت زنده است. علاوه براین با نگهداری خون، سطح فاکتور 5 و 8 کاهش میابد و سطح سایر فاکتورهای انعقادی طی نگهداری خون کامل تغییر چندانی نمی کند.

 

گلبول قرمز متراکم

بعد از جداسازی 200-250 ml پلاسما از خون کامل گلبول قرمز متراکم تهیه و در دمای 1-6 درجه سانتی گراد نگهداری می شود. محلولهای ضد انعقادی انواع مختلفی دارند. انواع این محلول ها مقادیر مختلفی از عوامل نگهدارنده ضد انعقادی (مانند بافر سدیم سیترات، اسید سیتریک، دکستروز، آدنین و فسفات سدیم منوبازیک) را شامل می شوند.

با ماده ضد انعقادی ACD, CPD یا CP2D مدت نگهداری 21 روز و با CPDA1 سی و پنج روز است در نتیجه گلبول قرمز مدت نگهداری متفاوتی دارند. همچنین در صورت اضافه کردن ماده افزودنی مانند SAGM طول عمر RBC به 42 روز افزایش می یابد.

 

پلاکت

واحدهای پلاکت ها به چند طریق تهیه می شوند :

1 ) از خون کامل :

الف ) پلاکت های راندم (روش PRP) از واحدهای خون کامل به وسیله دو مرحله سانتریفوژ تهیه می شود. واحدهای پلاکتی باید شامل حداقل ده به توان ده * 5/5 پلاکت در میزان کافی پلاسما (معمولا 70 -45ml) باشد.

ب ) پلاکت حاصل از بافی کوت این واحدهای معمولا پولده شده (6-4 عدد) و به صورت یک دوز پلاکتی برای گیرنده ارسال می شوند. (واحدهای پلاکت پولد شده)

2 ) پلاکت فرزیس

پلاکت ها از اهدا کننده به وسیله دستگاه آفرز جمع آوری می شود. کنسانتره های پلاکت در بانک های خون به مدت 5-3 روز در دمای 24-20 C و با حرکت دادن مداوم و آهسته نگهداری می شوند و همچنین کیسه های پلاستیکی پلاکت باید به حد کافی نسبت به گازهای نفوذ پذیر باشند تا اکسیژن به پلاکت ها برسد.

 

پلاسمای منجمد تازه

1 ) FFP حاصل از خون کامل :

پلاسمایی است که یا مستقما از خون کامل تهیه می شود یا از سانتریفوژ ثانویه PRP* به دست می آید و در اسرع وقت فریز می شود. پلاسما از آب، حدود 7% پروتئین و 3% کربوهیدرات و چربی تشکیل شده است.

حجم یک واحد پلاسما حاصل از خون کامل معمولا 250 – 200 ml است و این پلاسما از 6 تا 8 ساعت پس از جمع آوری خون، بسته به نوع ماده ضد انعقاد باید تهیه و فریز کرد.

2 ) پلاسما فرزیس

پلاسما از اهدا کننده به وسیله دستگاه آفرزیس جدا می شود.

 

پلاسمای منجمد

پلاسمایی است که پس از 24 ساعت از خون گیری، منجمده شده است. این پلاسما معمولا در کنار پلاکت به روش بافی کوت به دست می آید. مصرف این فرآورده از نظر بالینی فرقی با فرآورده FFp ندارد.

 

پلاسما باکرایوی کاهش یافته

اگر از پلاسما، کرایو پرسیپیتیت جدا شود پلاسمایی که می ماند CPP است. که اگر در دمای 25-≥ درجه سانتی گراد نگهداری شود این فرآورده 36 ماه عمر دارد. یکی از مصارف این فرآورده در دمای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک پورپورا (TTP) است.

 

کرایوپرسیپیتیت

کرایوپرسیپیتیت منبع تغلیظ یافته ای از بعضی پروتئین های پلاسماست و به وسیله ذوب کردن یک واحد FFp در دمای 6-1 درجه سانتی گراد تهیه می شود.

پس از اینکه FFP ذوب شد، رسوب سفیدی تشکیل می شود که همان کرایو پرسیپیتیت است. پلاسمای در کیسه باقی گذاشته می شود. سپس این ماده پس از انجماد سریع در سردخانه نگهداری می شود. دمای نگهداری بین 20- تا 30- درجه سانتی گراد و یا سردتر و بسته به دستورالعمل های مراکز انتقال خون متفاوت است.

 

گرانولوسیت

گرانولوسیت معمولا با روشن آفرزیس جدا می شود، هر چند بافی کوت نیز می تواند منبع خوبی برای گرانولوسیت باشد، این فرآورده در اورژانس های نوزاد به کار می رود. گرانولوسیت باید هرچه زودتر بعد از جمع آوری تزریق شود و در دمای 24-20 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت نگهداری می شود.