سلامت دات لایف سلامت دات لایف با پوشش آخرین اخبار حوزه سلامت و ارائه راهکارهایی برای زندگی سالم با همراهی پزشکان متخصص در بیماری ها دیابت ، سرطان ، تغذیه ، ورزش پوست و مو
انفولانزا چیست ؟ آنفلوانزا بیماری حاد تنفسی است که می‌تواند موجب بستری شدن یا حتی مرگ و میر شود. این بیماری با تب، سردرد، درد عضلانی، تعریق، آبریزش بینی، گلودرد و سرفه تظاهر می‌کند. سرفه اغلب شدید و برای مدتی طولانی ادامه می‌یابد. حدود 90-80 درصد از مرگ و میرهای مرتبط با آنفلوانزا در افراد بالای 65 سال رخ می‌دهد. برهمین اساس در مقاله معایب و فواید واکسن آنفلوانزا بیشتر در مورد این بیماری خواهیم گفت.
امروزه واکسیناسیون برای مقابله با بیماری های عفونی، ضروری است. واکسن ها، میزان مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی را در سطح جهان کاهش داده‌اند. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده 80 درصد بیماری های عفونی در جهان مربوط به بیماری‌هایی است که منجر به مرگ بیش از 20 میلیون نفر در جهان شده است.
اولین نسل از واکسن ها، از میکروارگانیسم های زنده و ضعیف شده تهیه می‌شد. در تهیه نسل دوم واکسن ها از قطعات خردشده ویروس استفاده شد. واکسن آنفلوانزای اگریپال تنها واکسن مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا در واکسن های نسل 3 در ایران است که در تهیه‌اش با استفاده از DNA ویروس تنها آنتی ژن‌های سطحی ویروس تولید و در واکسن استفاده می‌شود که به کاهش بروز عوارض ناخواسته کمک می‌کند.
در نسل 4 واکسن ها، مانند فلواد که تنها واکسن مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا در این گروه در بازار ایران است، از موادی موسوم به ادجوانت استفاده می‌شود که با کشاندن سلول های Thelper به محل تزریق موجب افزایش بسیار اثربخشی واکسن می‌شود. این واکسن در افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف تر، افراد بالای 65 سال و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای که بیشتر در معرض آنفلوانزا قرار دارند یا ابتلا به آنفلوانزا موجب بروز خطرات بیشتری می‌شود، به‌صورت ویژه پیشنهاد می‌شود. در حال حاضر، تحقیقاتی در حال انجام است تا براساس آنها بتوان واکسنی طراحی کرد که هم مقرون به‌صرفه باشد و هم به صورت اختصاصی، سیستم ایمنی را ضدپاتوژن تحریک کند. واکسن های آنفلوانزایی که در بازار ایران عرضه می‌شوند، واکسن های سه ظرفیتی است که در برابر آنفلوانزای (H1N1 A)، ویروس آنفلوانزای (H3N2 A) و ویروس آنفلوانزای B سوش (Brisbane) مقاومت ایجاد می‌کنند. در واکسن های چهارظرفیتی علاوه بر ویروس‌های مذکور، آنتی ژن سطحی ویروس آنفلوانزای B سوش (Phuket) نیز اضافه شده است.
زمان و عوارض واکسن
زمان ایده‌آل برای واکسیناسیون در نیمکره شمالی از اواخر شهریور تا نیمه مهرماه (ایران در نیمکره شمالی واقع است) و در نیمکره جنوبی از نیمه خرداد تا نیمه مهرماه است. به‌طور متوسط حدود 2 هفته طول می‌کشد تا پاسخ محافظتی آنتی بادی پس از واکسیناسیون در بدن فرد حاصل شود.
این واکسن به صورت سالانه و براساس سوش های غالب شناخته‌شده ویروس آنفلوانزای انسانی در همان سال تهیه و تولید می‌شود. به‌عنوان مثال در سال جاری این واکسن‌ها در مقابل ویروس‌های آنفلوانزای A میشیگان و هنگ‌کنگ مقاومت ایجاد می‌کنند، در حالی که سال گذشته از سوش های آنفلوانزای A کالیفرنیا و هنگ‌کنگ استفاده می‌شده است. بنابراین ذخیره کردن واکسن برای سال‌های بعد ارزش ندارد و مصرف آن برای پیشگیری در برابر ابتلا به آنفلوانزای انسانی موثر نخواهد بود.
بیشترین زمان احتمال ابتلا به آنفلوانزا ماه‌های مهر تا اسفند است. واکسن آنفلوانزا 3-2 هفته پس از تزریق علیه 3 سویه از ویروس‌ها محافظت ایجاد می‌کند بنابراین دقیقا قبل یا بعد از واکسیناسیون احتمال درگیری با سویه‌های بیماری‌زا وجود دارد.
واکسن های آنفلوانزا در تمامی مراحل بارداری قابلیت مصرف دارند. اطلاعات عمده‌تری در مورد بی‌خطری این دارو در 3 ماهه دوم و سوم نسبت به 3 ماهه اول بارداری در دسترس است. همچنین واکسن آنفلوانزا را می‌توان در دوران شیردهی تجویز کرد. مانند تمام فراورده‌های دارویی این واکسن هم ممکن است در برخی افراد موجب عوارض جانبی مانند سردرد، تعریق، درد عضلات، درد مفاصل، تب، ضعف، خستگی، سرخی و ورم و سختی محل تزریق شود که این عوارض معمولا طی 1 تا 2 روز بدون درمان برطرف می‌شود.
عوارضی مانند تب بالا، تغییر در رفتار و هوشیاری، کهیر، راش‌ها و ضایعات پوستی منتشره، گرفتگی و خشکی صدا و مشکلات تنفسی مانند سختی تنفس، ضربان قلب بالا و ضعف شدید بدنی همراه رنگ‌پریدگی، حساسیت شدید و فوری در افرادی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، احساس گیجی و خستگی، تورم اطراف چشم‌ها و لب‌ها، نشانگان گیلن‌باره با علائم فلج بالارونده ناشی از گرفتاری اعصاب محیطی و شوک آنافیلاکتیک، جدی است و بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد.
چه کسانی واکسن بزنند/ نزنند؟
براساس دستور سازمان بهداشت جهانی، افراد دارای بیماری زمینه‌ای مانند بیماران دیالیزی و پیوند کلیه، بیماران تالاسمی ماژور، بیماران کبدی شامل سیروز و پیوند کبد، بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی قرار دارند و کارمندان بهداشتی-درمانی حتما باید واکسینه شوند. همچنین سایر افراد، به‌ویژه افراد بالای 65 سال و کودکان 3 تا 12 سال نیز باید واکسن آنفلوانزا را تزریق کنند.
افرادی که بیماری‌هایی مانند پرفشاری خون، دیابت، مشکلات ریوی و کبدی، نارسایی کلیوی و کم‌خونی دارند و همه کسانی که به نوعی با داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی سروکار دارند نیز بهتر است این واکسن را تزریق کنند. این واکسن در کودکان زیر 36 ماه به میزان 3 دوز به فاصله 45 روز، تزریق می‌شود که هر دوز مصرفی برای این کودکان، نصف دوز بزرگسالان است. همچنین برای کودکان 36 ماه تا 12 سال که برای نخستین بار این واکسن را تزریق می‌کنند، طی دو مرحله و با دوز کامل تزریق می‌شود، اما برای افراد بالای 12 سال فقط یک بار تزریق می‌شود. تزریق این واکسن در اطفال و افرادی که نقص ایمنی دارند یا افراد مسنی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم یا سرطان دارند، می‌تواند موجب افزایش ایمنی بدن در برابر سرماخوردگی شود.
چه کسانی واکسن آنفلوانزا را تزریق نکنند
تزریق واکسن در کسانی که سابقه واکنش آلرژیک به مواد موجود در واکسن آنفلوانزا را دارند مانند تخم‌مرغ، فرمالدئید، جنتامایسین، کسانی که در زمان مراجعه برای تزریق واکسن تب یا عفونت حاد داشته باشند، کسانی که سابقه ابتلا به نشانگان گیلن باره را داشته باشند و شیرخواران زیر 6 ماه ممنوع است.
واکسنهای نسل 4
واکسنهای عادی برای افرادی که نیاز به تحریک بیشتر سیستم ایمنی دارند، مانند افراد دارای ضعف سیستم ایمنی یا افراد مسن کارایی کافی ندارد. به همین علت موادی تحت عنوان ادجوانت به این گروه از واکسن ها اضافه می‌شود که موجب افزایش در معرض قرار گرفتن سلول‌های T و در نتیجه افزایش پاسخ ایمنی می‌شود. ویژگی اختصاصی این واکسن، ایمن‌سازی فعال علیه آنفلوانزا در سالمندان (65 سال به بالا) است، به‌خصوص در افرادی که خطر عوارض ناشی از آنفلوانزا در آنها بیشتر است، برای مثال بیماران تحت‌تاثیر بیماری‌های مزمن زمینه‌ای شامل دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی و تنفسی.
دکتر فاطمه خالقی
