فریدون (تریته) نخستین پزشک و دامپزشک ایرانی بر اساس شاهنامه فردوسی

 

 اساطیر که مفرد آن اسطوره است، متضمن داستانهای خرافی یا نیمه خرافی در مورد خدایان، و قوای فوق طبیعی است. این داستانها به صورت روایتهای شفاهی از نسلی به نسلی انتقال یافته، مسلماً شاخ و برگی بر آن افزوده شده تا به جایی که به صورت مکتوب در آمده.است.هر ملتی برای خود اساطیری دارد و ایران نیز از این جنبه قوی است و پاره­ای از قسمتهای آن با حوادث ما قبل تاریخی و تاریخی آمیخته است. هر ملتی در اساطیر خود اسطوره­ای به عنوان اولین پزشک دارد. در اساطیر ایران اولین پزشک «فریدون» است.

نام فریدون در اوستا«ثراتئون» یا «تریته» و در ودا «ترای تنه»است. همین نام در متون پهلوی فریتون و در فارسی فریدون شده است.

تشابه نام فریدون و خاندانش در اوستا و «ودا» می­رساند که احتمالاً زمان او مربوط به قبل از جدا شدن آریایی­ها از هندوان است. بنا بر مندرجات اوستا فریدون (تریته) به عنوان اولین طبیب به حساب می­آید.

در باب بیستم وندیداد ذکر شده؛ “تریته برای درمان تجسس کرد و از فلزات درمان برای مقابله با درد و برای مقابله با مرگ (بی هنگام) و برای مقابله با سوختن و برای مقابله با تب و برای مقابله با سر درد و برای مقابله با تب لرزه و برای مقابله با مرض اژهوه و برای مبارزه با مرض پلید (جزام) و برای مقابله با مار گزیدن و برای مبارزه با مرض دروکه و برای مقابله نظر بد و گندیدگی و کثافت که اهرمن در تن مردم آورد، به دست آورد”.

حمزۀ اصفهانی در سنی الملوک الارض می­گوید فریدون از گیاهان، داروهایی برای معالجۀ بیماریهای جانوران ساخت که از اینجا دامپزشک بودن او معلوم می­شود. طبری، بلعمی، گردیزی و ابن بلخی، صریحاً پزشکی فریدون را ذکر می­کنند و در ضمن یادآور می­شوند که او اولین کسی است که خر را با اسب جفت کرد و استر به وجود آمد که نیروی خر و تند روی اسب را دارد. او اولین کسی بود که فیل را اهلی کرد و از آن برای سواری استفاده کرد و مرغان وکبوتر را پرورش داد و تریاق ضد مارگزیدگی را ساخت. در عین حال در نجوم نیز صاحب نظر بود.شیخ اشراق در الواح عمادی او را مؤید به تأییدات الهی دانسته و نوعی پیامبری برای وی قائل است.

گویند وی نخستین کس بود که به طب و نجوم پرداخت. گویند فریدون نخستین کس بود که فیل اهلی کرد و بر فیل نشست و استر کشید و مرغابی و کبوتر نگه داشت و تریاق داشت. فریدون افسون و نیز تریاق را که از جرم افعی به دست می­آمد، به وجود آورد و دانش دامپزشکی را بنیاد نهاد، و از گیاهان داروهایی برای دفع بیماری های جانوران ساخت و برای بوجود آوردن استر، خر را با اسب آمیز داد، بدین سبب استر، نیروی خر و سبک پای اسب را دارا است.

اولین اسطوره پزشکی و اولین پزشک ایرانی به قول شاهنامه فردوسی (به ویرایش استاد فریدون جنیدی، رئیس بنیاد نیشابور و مدیر نشر بلخ)، فریدون نام دارد که بر اساس اوستا، تریته یا به قول بعضی نوشته های امروزی تریتا خوانده می شود.

 

منابع:

دکتر حسن تاج بخش- تاریخ دام پزشکی و پزشکی ایران- جلد اول

مجموعه مصنفات شیخ اشراق ۱۸۶ ؛ تاریخ طبری ۱۵۳-۱۵۴ ؛ تاریخ بلعمی، ج ۱ ؛ فارسنامه ۴۳-۴۴ ؛ تاریخ گردیزی ۳۹ ؛ تاریخ گزیده ۸۴ ؛ کامل ؛ قبل از اسلام ؛ ج ۱ ؛ ۲۸۱

تاریخ طبری

سنی المکوت­الارض….، ۳۳

مجموعه شش جلدی شاهنامه ی ویراسته ی فریدون جنیدی

برگرفته از سایت تندرستان ( www.tandorostan.org )