نظام آراستگی حرفه ای ژاپنی یا نظام آراستگی نوروزی ایرانی

نظام آراستگی چیست ؟ مجموعه اعمال و رفتارهایی در قالب سنت های جوامع مختلف رخ مینماید و جلوه گر میشود بطوریکه در برخی موارد، بسیار ارزشی و مفید است و قابلیت الگو پذیری در سایر جوامع را دارد لذا شایسته است که دانشمندان و فرهیختگان با مطالعه و بررسی سنت های حسنه مردم کشورشان، در تدوین و عرضه آن به جامعه خود و سایر ملت ها بکوشند. یکی از این موارد، آراستگی و سنت های مرتبط با عید نوروز ایرانیان است که تا حدودی مورد غفلت صاحب نظران واقع شده است.

آراستگی محیط و اعمال و افکار انسان، نیازی فطری است که هر موجود زنده ای با هر اندازه از رشد و نمو و هر مقدار از سیر و تکامل در زندگی، هم در ابعاد ظاهری و هم باطنی از آن بهره مند است و در جهت تقویت آن میکوشد تا متناسب با خواست و امکانات خود، هر زشتی را به زیبا و هر زیان و بی فایدگی را به آن چه مفید و قابل استفاده است و هر نقصی را به مراحلی از کمال و تعالی برساند.

تفاوت نظام آراستگی حرفه ای و نظام آراستگی نوروزی

 در ایام فرا رسیدن عید نوروز و پیش از آن، سنت هایی در بین مردم ایران جاری است که نتیجه آن تامین آراستگی محیط زندگی و اخلاقیات انسانها از طریق اقداماتی مانند نظافت و پاکیزکی محیط زندگی، ساماندهی و جداسازی و تعیین تکلیف وسایل غیر ضرور و مازاد از طریق بخشش یا فروش و یا تبدیل به زباله و امحاء آن، منظم و مرتب کردن وسایل و لوازم خانه و انباری و چیدمان مناسبتر تجهیزات، حذف تجهیزات مازاد و قرار دادن هر چیزی در جای مناسب خودش، اعمال انضباط در انجام اقدامات مرتبط با سنت ها و آراستگی نوروزی ، بکار بردن مبلمان و پرده و استفاده از نور پردازی در محل زندگی، نقاشی ساختمان و زیبا سازی آن، تهیه و پوشیدن کفش و لباس نو و آرایش مو و استفاده از بوی خوش، گلگاری در باغچه و استفاده از گل و سبزه و گلدان های زیبا، همدلی و مهرورزی از طریق معاشرت و مصافحه، عیدی دادن و هدیه دادن، توسعه ارتباط و صله رحم و دید و بازدید، دعای سال تحویل و استعانت از پروردگار، بخشیدن و گذشت کردن، احترام و تکریم بزرگان فامیل، نیکو کاری و انفاق و دستگیری از نیازمندان و غیره است.

در سیستم های نوین اداری و مدیریتی کشورهای مختلف و در سطح بین المللی، نظام آراستگی حرفه ای 5S جهت ساماندهی و بهبود محیط های کاری تعریف شده است که برگرفته از حرف اول پنج کلمه ژاپنی به شرح ذیل است.

 1-Seiri یا ساماندهی یعنی جداکردن تجهیزات و مواد و وسایل غیر ضروری از ضروری ها

 2-Seition یا نظم و ترتیب یعنی منظم و مرتب کردن چیدمان وسایل و اقلام محیط کاری

• Seiso یا پاکیزه سازی یعنی نظافت کردن و تمیزی و پاکیزگی محیط

 4-Seiketsu یا استاندارد سازی یعنی سعی در حفظ وضع مطلوب و هر چیزی در جای مناسبی قرار گرفتن

 5-Shitsuke یا انضباط یعنی سازمان یافتگی و ارتباط صحیح بین عناصر و اجزای موجود در محل کار

در محیط هایی که در سیستم مدیریتی آنها به اجرای نظام آراستگی حرفه ای اهمیت میدهند اهداف متعددی مورد نظر میباشد که برخی از مهم ترین هدف های آن عبارتند از دستیابی و تامین مواردی مانند ایمنی، بهداشت، بهره وری، صرفه جویی در هزینه ها، حفظ کیفیت و پیشگیری از خرابی ها.

نظام آراستگی حرفه ای به معنای نظام آراستگی 5S برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم در ژاپن شکل گرفت و با مطرح شدن پنج اصل آن و بتدریج، مورد استقبال جوامع دیگر و همچنین مدیران حوزه های مختلف فعالیتهای حرفه ای ایران به عنوان پدیده ای جدید قرار گرفت.

برخی ادعا میکنند که اصول این نظام آراستگی حرفه ای، حاصل نبوغ و استعداد ژاپنی ها است در حالیکه این مطلب به دور از واقعیت است زیرا از دیر باز، مراسم نوروز و سنت های مرتبط با آن در خاورمیانه و مخصوصا کشورهای فارسی زبان آن بویژه در میان ایرانیان وجود داشته و هر ساله پیش از نوروز، همه خانواده ها و کارکنان محیط های مختلف اداری و حرفه ای و مسئولین شهری با انجام اقداماتی به استقبال آن میروند.

براساس همین است که بدون هیچ اجباری و بصورت خود جوش، اقداماتی مانند نظافت شهری و اماکن، سامان دهی محل زندگی شهری و اداری و خانه، منظم و مرتب کردن تجهیزات زندگی شخصی و حرفه ای افراد، زیباسازی شهر و محل کار و زندگی، پالایش وسایل و اقلام منزل یا محیط کاری و شهری، اهتمام به ایجاد محیط مطلوب و دلپذیر در زندگی خود از طریق تقویت دوستی و حل و فصل اختلاف ها را داشته اند. این موضوع ریشه در فرهنگ غنی ایران زمین دارد و در جامعه ایرانی نهادینه شده است ولیکن افرادی که فرهنگ کهن جامعه خود را باور ندارند بجای مدون نمودن ارزش ها و افتخارات موجود بومی، متاسفانه به دنبال ستایش یافته های اجانب  و پیروی از آنها هستند.

از طرف دیگری جالب توجه است که در بسیاری از مراکز و موسسات کشور و علی رغم اجبار سازمانی، اقدام محتوایی جهت اجرای نظام آراستگی حرفه ای وارداتی صورت نمیگیرد و فقط بصورت صوری و در مواقع ممیزی سازمان، اقدامات موقتی آن بصورت ظاهری انجام میشود. این در شرایطی است که در آخرین روزهای هر سال از طرف همان افراد و بصورت اختیاری و محتوایی، اقداماتی که نتیجه آن در نظام آراستگی تجلی یافته است انجام میشود.

در حقیقت مهمترین پارامترهای اصلی اجرایی نظام آراستگی شامل الزام، جامعیت، جهت گیری، ارتباط و استمرار است و میتواند در این محدوده برخی از تفاوتهای عمده ای که مابین نظام آراستگی نوروزی و نظام آراستگی حرفه ای 5S وجود دارد به شرح ذیل مورد بررسی قرار گیرد.

تفاوت های عمده ای که مابین نظام آراستگی نوروزی و نظام آراستگی حرفه ای 5S

• الزام اجرایی: نظام آراستگی حرفه ای الزام سازمانی است ولی آراستگی نوروزی ، الزام اجباری نیست بلکه خودجوش است و ریشه در فرهنگ جامعه دارد.
• جامعیت اجرایی: اقدامات نظام آراستگی حرفه ای محدود به ظاهر محیط زندگی سازمانی و اجتماعی میشود ولی آراستگی نوروزی بصورتی گسترده تر و فراگیرتر و جامع و منطبق بر سنت های ایرانی شامل ظواهر محیط خانوادگی و سازمانی و اجتماعی و همچنین ظاهر و باطن افراد و تهذیب ارزشهای اخلاقی میشود.
• جهت گیری اجرایی: جهت گیری نظام آراستگی حرفه ای بصورت وظیفه گرایانه است ولی آراستگی نوروزی بر اساس باورهای قلبی و بصورت محتوایی و نتیجه گرایانه انجام میشود.
• استمرار اجرایی: در نظام آراستگی حرفه ای، باید اقداماتی بصورت مستمر انجام شود هر چند که معمولا در مواقع ممیزی اجرا میشود ولی در آراستگی نوروزی، همواره اقداماتی بصورت دوره ای و مستمر انجام میشود.
• ارتباط: بدلیل ظاهری بودن نظام آراستگی حرفه ای، از فراگیری و گستردگی اجتماعی برخوردار نیست و باعث تعمیق و تقویت و استمرار ارتباط نمیشود یا اینکه ضعیف و گذرا است ولی آراستگی نوروزی در سطح جامعه از گستردگی و فراگیری برخوردار است و بدلیل ابعاد باطنی و قلبی آن، توسعه و تقویت ارتباط و استمرار آن از عمق و پایداری برخوردار است.

چقدر زیباست که قبل از اینکه این سرمایه های فرهنگی توسط اجانب مدون شود و متعاقبا همان موارد در لباس زیبایی به مردم ما عرضه و فروخته شود، ارزش های فرهنگی و سنتی ملی، پاس داشته شود و رسانه ها و متفکرین و حاکمیت در جهت تقویت و توسعه آن در زندگی مردم بکوشند و فرهیختگان و محققین ایرانی با بهره گیری از خودباوری به داشته های بومی خود توجه و آنرا مدون نمایند. نتیجه این میشود که در ابعاد وسیعتر اجتماعی و بصورت قابل اندازه گیری بکار گرفته شود و با صدور این فرهنگ ارزشمند ملی و مذهبی، رشد و توسعه جایگاه فرهنگی ملت ایران جلوه گر شود و تحقق ارتقای غرور ملی، تقویت اعتماد به نفس مردم، خودباوری فرهنگی در مردم، و تکریم جهانیان نسبت به این ملت و کشور عزیزمان حادث شود.