قطعه داخل رحمی ( IUD )

قطعه داخل رحمی ( IUD ) ، قطعه پلاستیکی کوچکی است که انعطاف پذیر بوده و به منظور جلوگیری از بارداری در رحم جایگذاری می شود. با جایگذاری این قطعه در رحم ، می توان از بارداری به صورت ایمن و کاملاً مطمئن جلوگیری کرد. با مطالعه این مقاله از سلامت دات لایف می توانید پاسخ بسیاری از سؤالات خود را در خصوص IUD بیابید.

انواع IUD

هم اکنون دو نوع از این قطعات داخل رحمی در جهان موجود است. ترکیب اصلی به کار رفته در نوع اول ، مس ( Copper ) می باشد. در ساخت IUD نوع دوم از هورمون های مصنوعی لوونوجسترل که گونه ای از پروژسترون است ، استفاده شده است. در ساخت IUD داخل رحمی از استروژن استفاده نمی شود.

مس به کار رفته در ساخت قطعات داخل رحمی ، باعث می شود تا IUD به مدت 20-10 سال ، کارایی خود را درون رحم حفظ کند. IUD های هورمونی نیز به مدت 5-4 سال کارایی دارند. هر دو گونه این قطعات داخل رحمی ، به شکل حرف T انگلیسی بوده و حدود 1.5 اینچ ( 3.8 سانتی متر ) طول دارند و در هر زمانی می توان آن ها را از رحم خارج کرد.

IUD بهترین گزینه برای زنانی است که به دنبال روش های طولانی مدت و برگشت پذیر برای جلوگیری از بارداری های ناخواسته هستند. هم چنین زنانی که قادر نیستند به دلیل مشکلات فیزیولوژیک از قرص های ضد بارداری استفاده کنند ، می توانند از IUD برای جلوگیری از بارداری استفاده کنند.

به یاد داشته باشید که IUD همچون قرص های جلوگیری از بارداری ، از انتقال بیماری های عفونی مقاربتی جلوگیری نخواهد کرد. نوعی از IUD که از مس در ساخت آن استفاده شده است ، میتواند برای موارد اورژانسی جلوگیری از بارداری مورد استفاده قرار گیرد. اگر این قطعه حتی 5 روز پس از نزدیکی محافظت نشده ، درون رحم جایگذاری شود ، از بارداری ناخواسته جلوگیری خواهد کرد. داروهای هورمونی فقط تا 72 ساعت ( 3 روز ) بعد موثرند.

IUD چگونه از باردار شدن جلوگیری می کند ؟

هر دو گونه از IUD های معرفی شده ، به طور مشابه مانع از لقاح اسپرم با تخمک می شوند ( IUD مسی و IUD هورمونی ) . IUD های مسی ، عنصر مس را داخل رحم آزاد می کنند. این عنصر در این حالت اسپرم ها را از بین برده و باعث مرگ آن ها می شود.

قطعه داخل رحمی نوع دوم ، ترکیبات خاصی از هورمون پروژسترون را داخل رحم آزاد می کند. این هورمون مخاط ناحیه گردن رحم را ضخیم کرده و مانع از دسترسی اسپرم به تخمک خواهد شد. در برخی از زنان اَشکال هورمون پروژسترون حتی موجب جلوگیری از تخمک گذاری خواهد شد.

در موقع نادر اگر یک تخمک بتواند در لقاح با اسپرم پیروز شود ، هر دو نوع این قطعات داخل رحمی با ایجاد التهاب در رحم ، مانع از لانه گزینی سلول تخم در دیواره رحم می شوند. هم چنین IUD های حاوی هورمون پروژسترون ، با نازک کردن دیواره رحم ، لانه گزینی را برای سلول تخم دشوار خواهند ساخت.

آیا در دوران شیردهی به نوزاد می توان از IUD استفاده کرد ؟

بله ! هیچ کدام از انواع قطعات داخل رحمی معرفی شده ، روی کیفیت و کمیت شیردهی شما به نوزادتان تأثیری نخواهند داشت.

 

استفاده از IUD تا چه اندازه مؤثر است ؟

قطعات داخل رحمی مطمئن ترین وسایل و تجهیزات جلوگیری از بارداری هستند و آمار سالیانه نقص در عملکرد این قطعات کم تر از یک درصد بوده است. با احتساب این آمار به راحتی می توان گفت که این قطعات مشابه با انواعی از اعمال جراحی هستند که به منظور عقیم سازی ، عدم باروری و بارداری افراد انجام خواهند شد. البته قطعات داخل رحمی مزیت دیگری نسبت به اعمال جراحی عقیم سازی دارند و آن این است که این قطعات قابلیت خارج سازی از رحم را دارند. بنابراین پس از خارج کردن آن ها از رحم توانایی باردار شدن به فرد بازمی گردد. روش های برگشت پذیر دیگری هم چون استفاده از داروها و حلقه گذاری وجود دارد که فقط مخصوص بانوانی است که از آن ها به درستی استفاده کنند. استفاده از این روش ها در مقایسه با استفاده از قطعات داخل رحمی ، خطای بیشتری در بین زنان داشته است.

تمام کاری که پس از جایگذاری قطعه داخل رحمی باید انجام دهید این است که آن را به صورت ماهیانه چک کنید تا مطمئن شوید این قطعه هنوز در محل صحیح خود قرار دارد.

آیا پس از خارج کردن IUD از رحم توانایی بارداری من تغییر خواهد کرد ؟

خیر ! بلافاصله پس از خارج کردن IUD از رحم می توانید با توجه به سیکل خود برای باردار شدن اقدام کنید. باید بدانید توانایی باردار شدن شما پس از خارج کردن IUD از رحم با زمانی که هنوز این قطعه را در رحم جایگذاری نکرده بودید یکسان خواهد بود.

چگونه باید از یک IUD استفاده کنم ؟

از پزشک متخصص خود بخواهید تا این قطعه را داخل رحم شما جاسازی کند. در صورت امتناع پزشک از این کار از او بخواهید تا شما را به یک مرکز درمانی دیگر برای جایگذاری IUD معرفی کند. پزشکی که مسئولیت جایگذاری این قطعه را در رحم شما بر عهده می گیرد ، برای اطمینان از بارداری یا عدم بارداری شما ، از شما می خواهد تا یک تست بارداری را انجام دهید. ممکن است برای اطمینان از ابتلا یا عدم ابتلای شما به عفونت های رحمی که در نهایت به بیماری های عفونی رحم منجر می شوند ، معایناتی روی شما انجام شود. هم چنین رحم شما به منظور عدم ابتلا به عفونت باکتری کلامیدیا و هم چنین بیماری سوزاک بررسی می شود. موقعیت و چگونگی قرار گیری رحم در استخوان لگن نیز در این معاینات مشخص می شود. اگر پس از انجام شدن این معاینات شایستگی دریافت IUD را داشته باشید ، پزشک یا مراقب سلامت مرکز درمان ، این قطعه را به طور صحیح در رحم شما جایگذاری خواهند کرد.

IUD چگونه در رحم جایگذاری خواهد شد ؟

در هنگام جایگذاری IUD درون رحم ، پزشک با استفاده از یک اسپکولوم ( وسیله ای برای معاینه واژن و رحم ) و یک محلول ضد عفونی کننده ، محیط واژن و رحم شما را پاکسازی می کنند. سپس با استفاده از یک وسیله مخصوص ، گردن رحم شما را گیر می اندازند که این مرحله با درد شدیدی همراه است. این وسیله به پزشک کمک می کند تا کانال گردن رحم را مستقیم و راست نگه دارد ، رحم را به طور دقیق در امتداد واژن قرار دهد و بتواند عمق حفره رحمی شما را اندازه گیری کند. پس از این مرحله IUD در رحم شما جایگذاری خواهد شد. برای این کار پزشک از یک لوله بلند اعمال کننده با سر حبابی شکل استفاده خواهد کرد. ممکن است در این مرحله احساس درد شدیدی داشته باشید اما نگران نباشید ، این درد به علت گرفتگی عضلات رحم به وجود می آید و موقتی و زودگذر خواهد بود. پس از خارج شدن لوله بلند اعمال کننده یا اپلیکاتور بازوهای IUD به شکل حرف T انگلیسی باز خواهد شد. شاید تصور یک قطعه پلاستیکی درون رحم کمی غیر قابل تحمل باشد ، اما باید بدانید که شما هرگز این قطعه را داخل بدن خود احساس نخواهید کرد. تمامی این مراحل تنها به اندازه چند دقیقه کوتاه طول خواهد کشید. ممکن است چند روز پس از جایگذاری IUD در رحم ، نواحی پشتی بدن یا شکم احساس درد داشته باشید. چند ساعت پس از پایان فرآیند جایگذاری IUD در رحم می توانید با مصرف مسکن ایبوپروفن دردهای خود را تسکین بخشید. پزشک به منظور بررسی وضعیت IUD ، از شما می خواهد که پس از اتمام زمان قاعدگی خود و در مدت چند هفته تا یک ماه پس از جایگذاری IUD در رحم به وی مراجعه کنید. در این معاینه نحوه قرارگیری صحیح IUD در جای مناسب خود و نیز عدم بروز عفونت و التهاب رحمی بررسی خواهد شد.

آیا پس از جایگذاری IUD در رحم نیاز به پیشگیری از بارداری دارم ؟

اگر از IUD های حاوی مس استفاده می کنید ، باید بدانید که این گونه قطعات داخل رحمی بلافاصله پس از جایگذاری در رحم اثر جلوگیری از بارداری خود را آشکار می سازند. اما IUD حاوی هورمون پروژسترون ، اگر در هفتمین روز پس از شروع قاعدگی جایگذاری شود ، اثر ضد بارداری خود را بلافاصله نمایان خواهد کرد و دیگر نیازی به نگرانی شما نیست. برای مراقبت بیشتر ، بهتر است 7 روز پس از جایگذاری IUD در رحم از وسایلی مثل کاندوم برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید. عده ای بر این عقیده اند که تا یک ماه پس از جایگذراری IUD در رحم باید از قرص ها و وسایل جلوگیری از بارداری استفاده کرد ، زیرا در یک ماه اول پس از جایگذاری قطعه در رحم ، امکان خارج شدن این قطعه از بدن وجود دارد.

 

چگونه بفهمم که IUD هنوز در مکان صحیح خود قرار دارد یا خیر ؟

اگر نسبت به IUD جایگذاری شده در رحم خود بی توجه باشید ، ممکن است IUD از جای صحیح خود خارج شده یا به داخل گردن رحم نفوذ کند. مراقب سلامت ، پرستار یا پزشک نحوه صحیح چک کردن IUD را به شما آموزش خواهند داد. ابتدا دست های خود را بشویید و پس از آن روی زمین چمباتمه بزنید. حتی می توانید یکی از پاهای خود را روی صندلی بگذارید. یکی از انگشت های خود را به داخل واژن برده و گردن رحم را لمس کنید. در این حالت باید یک جسم دو رشته ای را با انگشت خود حس کنید. به خاطر داشته باشید که این زائده ها را تنها با نوک انگشت لمس کنید و با تقلا کردن مشکلاتی را برای خود به وجود نیاورید. اگر موفق به لمس زائده های دو رشته ای IUD نشدید یا اگر IUD را پایین تر از محل صحیح خود و درون واژن لمس کردید ، به پزشک خود مراجعه کنید تا IUD را بررسی کند. اگر پزشک نیز موفق به پیدا کردن محل صحیح IUD نباشد ، با استفاده از سونوگرافی موقعیت دقیق IUD را مشخص خواهد کرد. کم تر از 5 درصد زنانی که از IUD استفاده می کنند ، در سال اول مصرف خود از این قطعه آن را خارج از محل صحیح خود می یابند.

زنان جوانی که تاکنون بچه دار نشده اند یا زنانی که خونریزی های سنگین در زمان قاعدگی دارند یا آن هایی که به هنگام قاعدگی درد های شکمی و عضلانی شدیدی را تحمل می کنند ، بیشتر در خطر خروج قطعه داخل رحمی از جای صحیح خود هستند.

اگر IUD شما از رحم پایین آمده یا به طور کامل از واژن خارج شده است می توانید قطعه ای دیگر را جایگزین قطعه قبلی کنید ، اما باید بدانید خروج IUD جدید از واژن و رحم تا 30 درصد محتمل خواهد بود.

برنامه بررسی IUD

اکثریت مراقبین سلامت پس از جایگذاری آی یو دی در رحم به شما توصیه می کنند تا در ماه اول پس از جایگذاری قطعه ، هفته ای یک بار وضعیت و محل قرارگیری آن را چک کنید و پس از آن این بررسی را هر یک ماه یکبار انجام دهید. بهترین زمان بررسی ماهانه IUD روزهای پس از اتمام عادت ماهیانه در هر ماه است. اگر دچار بی نظمی در قاعدگی هستید ، یک روز مشخص در هر ماه را انتخاب کنید تا در آن روز IUD خود را چک کنید. در هر حال باید بدانید بررسی وضعیت IUD پس از هر بار قاعدگی لازم و ضروری است.

IUD چگونه از بدن خارج می شود ؟

هنگامی که زمان خارج کردن IUD از بدن فرا برسد ، پزشک یک اسپکولوم را داخل واژن شما قرار می دهد و واژن و رحم را با استفاده از محلول ضد عفونی کننده تمیز می کند. سپس با ابزار ویژه ای گردن رحم را در امتداد واژن قرار می دهد. در این مرحله پزشک با کشیدن دوشاخه IUD به آرامی آن را از واژن خارج می کند. این فرآیند کم تر از 10 ثانیه زمان می برد. اگر مایل به استفاده مجدد از IUD باشید ، در طول همان ملاقاتی که برای خارج سازی IUD با پزشک دارید ، می توانید یک IUD جدید را داخل رحم خود جایگذاری کنید. IUD جایگذاری شده در هر زمان پس از تصمیم گیری شما برای بارداری می تواند از بدن شما خارج شود. برای استفاده از روش های دیگر جلوگیری از بارداری با پزشک خود صحبت کنید ، زیرا ممکن است نیاز باشد تا دستورالعمل های روش جدید را قبل از خارج کردن IUD از رحم اجرا کنید.

 

جایگذاری یک IUD در رحم چقدر هزینه بر است ؟

در کشور ایران تعداد زیادی از مؤسسات بیمه سلامت ، هزینه کاشت یا برداشت IUD را قبول می کنند. در رابطه با هزینه های جایگذاری یا خارج سازی IUD در سایت مؤسسات بیمه ای مختلف کشور ( تأمین اجتماعی ، سلامت همگانی ، نیروی مسلح و … ) جستجو کنید.

استفاده از IUD چگونه دوران قاعدگی را تحت تأثیر قرار خواهد داد ؟

با استفاده از IUD های حاوی پروژسترون ، در 6-3 ماه اول جایگذاری و در هر دوره قاعدگی خونریزی کاملاً عادی به همراه لکه بینی خواهید داشت. حتی ممکن است پس از جایگذاری IUD قاعدگی سبک تر و منظم تری را تجربه کنید ، اما پس از گذشت یک سال زمان از جایگذاری IUD ممکن است دچار قاعدگی نامنظم یا توقف در قاعدگی شوید.

با جایگذاری IUD های حاوی مس ممکن است در چند ماه اول پس از جایگذاری ، قاعدگی و لکه بینی نامنظم را تجربه کنید. هم چنین دوران قاعدگی با این نوع از IUD ها ممکن است سنگین تر و طولانی تر شود ، اما تمامی این اتفاقات ممکن است در 6-3 ماه اول پس از جایگذاری IUD رخ دهد. به مرور زمان از شدت خونریزی شما کاسته می شود ، اما این خونریزی ها همانند دوران قاعدگی قبل از جایگذاری IUD نخواهد بود.

بانوانی که پس از جایگذاری این گونه IUD ها دچار خونریزی شدید باشند از داروهایی برای کاهش جریان خونریزی و هم چنین مکمل های آهن استفاده می کنند تا از ابتلای آن ها به آنمی ( کم خونی ) جلوگیری شود. اگر خونریزی و قاعدگی سنگین در این بانوان همچنان ادامه داشته باشد ، در نهایت قطعه داخل رحمی از رحم خارج خواهد شد.

آیا IUD عوارض جانبی دیگری دارد ؟

در مورد عوارض آی یو دی به نظر می رسد که IUD علاوه بر موارد ذکر شده عوارض جانبی دیگری داشته باشد. برای برخی از بانوان IUD های حاوی پروژسترون عوارضی هم چون جوش های پوستی ، سردرد ، حساسیت سینه ها ، استرس و افسردگی را به دنبال خواهد داشت که این عوارض پس از مدت زمان محدودی بهبود می یابند.

باید بدانید که با جایگذاری IUD در رحم شما نه شما و نه همسرتان به هنگام نزدیکی این قطعه را حس نخواهید کرد.

چه علائمی نشان دهنده نقص یا اشکال در عملکرد IUD است ؟

علائم هشدار که نشان دهنده وجود یک اشکال باشد ، شامل درد در ناحیه زیر شکمی و رحمی ، تب کردن بدون دلیل ، ترشحات بدبوی واژینال ، زخم های تناسلی ، احساس درد در هنگام نزدیکی ، خونریزی یا لکه بینی بعد از نزدیکی یا در فاصله بین دو قاعدگی و خونریزی های سنگین و طولانی مدت می باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم مذکور هم چنین زخم های سینه ای ، عقب افتادن زمان قاعدگی یا حالت تهوع در صبحگاه یا هر زمان دیگر به پزشک خود مراجعه کنید.

اگر در حین استفاده از یک IUD باردار شوم چه اتفاقی خواهد افتاد ؟

در ابتدا پزشک برای اطمینان از این که بارداری نابجا نداشته باشید ، وضعیت شما را بررسی خواهد کرد. اگر بارداری شما از نوع نابجا ( رشد جنین در خارج از رحم ) نباشد ، برای ادامه بارداری IUD را از رحم خارج خواهند کرد. البته ممکن است با خارج کردن IUD بارداری را از دست بدهید. اما باید بدانید که باقی گذاشتن IUD نیز به علت وقوع عفونت خطر قوی تری برای از دست دادن نوزاد خواهد بود. در صورتی که خارج سازی IUD به آسانی قابل انجام شدن نباشد ، باید تحت نظر دقیق پزشک باشید چون در این شرایط خطر زایمان زودرس شما را تهدید خواهد کرد.