آموزش خواندن برگه آزمایش خون

آزمایش خون که پانل های خونی هم گفته می شود، یکی از ابتدایی ترین ابزارهای علم پزشکی در تشخیص بیماری ها هستند. پزشک با کمک یک تست خونی قادر خواهد بود تا علامت های بیماری های خاص، کمبود های تغذیه ای فرد و سطح مواد زائد موجود در خون او را مورد بررسی قرار دهد. در طی یک ویزیت پزشکی، با هدف درمان بیماری و یا تنها با هدف بررسی وضعیت سلامتی، اولین ابزاری که پزشک بعد از معاینه بالینی بیمار به کار می گیرد، انجام آزمایش خون است.

اما وقتی جواب آزمایش را می گیرید احتمالا چیزی از آن متوجه نمی شوید و باید از یک پزشک یا کسی که مطلع است کمک بگیرید، پس بهتر است اطلاعات خود را در این زمینه زیاد کنید تا بتوانید یرگه آزمایش خود را تا حدودی تفسیر کنید. هدف این مقاله مراجعه نکردن شما نزد پزشک نیست و بعد از گرفتن جواب آزمایش به پزشک معالج خود مراجعه فرمایید.

تذکر : برخی از اعدادی که در این مقاله گفته شده است برای افراد سالم در نظر گرفته شده و اگر بطور مثال شخصی دیابت داشته باشه و کلسترول 190 هم داشته باشد باید تحت نظر پزشک درمان شود و این کلسترول برای ایشان بالا هست.

خواندن برگه آزمایش خون

شمارش کامل خون چیست؟

بررسی سلول های خونی از نظر تعداد، سایز و شکل ظاهری آنها و اندازه گیری مقدار هموگلوبین و هماتوکریت را شمارش کامل خون یا CBC می نامند.

چگونه می توان با آزمایش متوجه بالا بودن چربی خون شد؟

اگر میزان تری گلیسیرید بالای 400 میلی گرم در دسی لیتر و میزان کلسترول بالای 240 میلی گرم در دسی لیتر باشد، بالا بودن میزان چربی خون محرز می شود.

هر چند وقت یک بار باید آزمایش چربی خون بدهیم؟

افزایش چربی خون مهم ترین عامل برای گرفتگی رگ های قلب و سایر عروق به حساب می آید. همه افراد بالای 20 سال باید حداقل یک بار از لحاظ چربی های خون شامل کلسترول تام، کلسترول خوب، کلسترول بد و تری گلیسیرید ها بررسی شوند، سپس اگر نتایج طبیعی بود این آزمایش باید حداقل هر 5 سال یک بار تا 40 سالگی و پس از آن هر دو سال یک بار تا 50 سالگی تکرار شود. از 50 سالگی به بعد نیز سالی یک بار باید انجام شود.

چگونه می توان با آزمایش متوجه اختلالات تیروئید شد؟

عمده ترین آزمایشی که برای غده تیروئید انجام می شود اندازه گیری T3 (میزان طبیعی در بالغین:0.52 تا 1.85 نانوگرم در میلی لیتر)، T4 (میزان طبیعی در بالغین:4 تا 13 میکرو گرم در دسی لیتر) و TSH (میزان طبیعی در بالغین:0.32 تا 5.2 میکرویونیت در میلی لیتر) است. اگر تعادل این اعداد مختل شود، شخص دچار پرکاری یا کم کاری تیروئید خواهد شد.

چگونه می توان با آزمایش متوجه دیابت شد؟

قند ناشتا طبیعی بین 70 تا 99 میلی گرم در دسی لیتر است. چنانچه این مقدار از عدد 126 فراتر رود شخص دچار دیابت شده است. قند خون بین 100 تا 126 نیز نشان دهنده مرحله پیش دیابت است. آزمایش HbA1C هم میزان قند خون را در یک دوره زمانی در بدن چک می کند که اگر میزان آن از 9 درصد بالاتر باشد بیانگر قند خون بالا در آن دوره زمانی است.

هر چند وقت یک بار آزمایش قند خون دهیم؟

همه افراد بالای 40 سال باید حداقل یک بار آزمایش قند خون را انجام دهند، اگر نتیجه طبیعی بود باید آن را هر دو سال یک بار تا 50 سالگی تکرار کنند. بعد از 50 سالگی نیز این آزمایش سالی یک بار باید انجام شود. البته اگر سابقه دیابت نوع دو در بستگان درجه اول وجود داشته باشد، شاخص توده بدنی (BMI) 25 یا بیشتر باشد، فرد زندگی بدون تحرک داشته باشد یا باردار باشد، فشار خون بالای 14 روی 9 داشته باشد، میزان کلسترول خوب خونش مساوی یا کمتر از 35 و تری گلیسیریدش مساوی یا بیشتر از 250 میلی گرم در دسی لیتر باشد یا سابقه کیست های متعدد تخمدان و بیماری های عروقی داشته باشد، باید حتما به طور مرتب از لحاظ قند خون بررسی شود.

تست های مربوط به کبد کدامند؟

معمول ترین و ساده ترین آزمایشات کبدی عبارتند از SGPT (میزان طبیعی:در خانم ها کمتر از 31 واحد در لیتر و در آقایان کمتر از 41 واحد در لیتر) و SGOT (میزان طبیعی:در خانم ها کمتر از 31 واحد در لیتر و در آقایان کمتر از 37 واحد در لیتر). هرنوع آسیب به کبد اعم از عفونت های ویروسی مانند هپاتیت ها یا مصرف بعضی از دارو هایی که بر کبد اثر سوء می گذارند و سایر عوامل التهاب زای کبدی همگی می توانند منجر به افزایش میزان این پارامتر ها در خون شوند.

تست های مربوط به کلیه کدامند؟

اوره (BUN) و کراتینین (Cr) دو آزمایش روتین اندازه گیری عملکرد کلیه هستند که اگر میزان هریک از آنها یا هر دوی آنها از مقدار طبیعی بالاتر رود نشانه کم کاری یا حتی اختلالات شدید کلیوی است. مقدار طبیعی اوره بین 7.9 تا 20 mg/dl و مقدار طبیعی کراتینین بین 0.6 تا 1.2 mg/dl در خانم ها و 0.8 تا 1.3 mg/dl در آقایان است. افرادی که بنا به دلایلی مبتلا به کم کاری کلیه، درد های کلیوی، عفونت های کلیوی و … هستند، همچنین بیماران دیالیزی باید از لحاظ این پارامتر ها بررسی شوند.

اسید اوریک چیست و چه کسانی باید از این لحاظ بررسی شوند؟

وقتی پزشک به وجود سنگ کلیه شک داشته باشد یا فردی علائم بیماری نقرس را از خود بروز دهد این آزمایش درخواست می شود. به هر حال این آزمایش بخشی از برنامه چکاپ سلامت است. مقدار طبیعی آن در آقایان 3.6 تا 8.2 میلی گرم در دسی لیتر و در خانم ها 2.6 تا 6.1 میلی گرم در دسی لیتر است.

اندازه گیری ویتامین ها برای چه کسانی لازم است؟

عمده ترین ویتامین هایی که به طور روتین اندازه گیری می شوند عبارتند از ویتامین D و B12. ویتامین D برای بررسی جذب کلسیم، پوکی استخوان بخصوص در بانوان، بررسی اختلالات سوء جذب، مطالعات و بررسی سرطان ها ازجمله سرطان پستان، سرطان پانکراس، سرطان کولون و…. مورد آزمایش قرار می گیرد. بررسی ویتامین B12 نیز برای نوعی کم خونی و بعضی اختلالات سیستم گوارشی انجام می شود. میزان طبیعی ویتامین D بین 25 تا 80 ng/ml و میزان طبیعی ویتامین B12 بین 160 تا 950  pg/ml است.

اندازه گیری هورمون ها برای چه کسانی لازم است؟

هورمون ها طیف وسیعی دارند، بنابراین بسته به نوع تشخیص، هورمون های مختلفی برای اندازه گیری انتخاب می شوند. رایج ترین آنها عبارتند از هورمون بارداری (BHCG)، هورمون های تیروئیدی و هورمون های جنسی که بسته به نوع اختلال و جنس فرد در خواست می شوند. رایج ترین هورمون های جنسی در مردان PSA (برای بررسی عملکرد پروستات) و در خانم ها LH  و FSH هستند.

آزمایش های مواد معدنی (کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و …) برای چه کسانی لازم است؟

این آزمایشات در کسانی که دچار اختلالات متابولیکی هستند مانند کودکان، افراد سالخورده و بانوان در سنین و شرایط خاص مورد ارزیابی قرار می گیرند.

آیا می توان سرطان را هم از روی آزمایش خون تشخیص داد؟

امروزه با پیشرفت علوم آزمایشگاهی امکان بررسی و پیش بینی بسیاری از سرطان ها فراهم شده است. خوشبختانه در بعضی از موارد با انجام تست های ساده خاص، هم می توان از بروز سرطان ها آگاهی پیدا کرد و هم به موقع جلوی پیشرفت آنها را گرفت. البته این موضوع مشروط به انجام به موقع آزمایش و درمان سریع بیماری است.

چرا گاهی بعد از نمونه گیری خون، جای آن روی دست کبود می شود و گاهی این اتفاق نمی افتد؟

این موضوع بستگی به حساس بودن پوست بیمار، مدت زمان اعمال فشار روی محل نمونه گیری و انجام صحیح رگ گیری توسط نمونه گیر دارد.

چه عواملی می توانند در نتیجه آزمایش تداخل ایجاد کنند؟

عوامل بی شماری می توانند باعث تداخل و ایجاد نتیجه کاذب شوند از جمله مصرف دارو ها، ورزش کردن، زمان خون گیری (صبح یا عصر)، حاملگی، اضطراب، افسردگی، ناشتا نبودن، تروما (ضربه) و … بنابراین همیشه باید مسئول پذیرش آزمایشگاه را از این موارد آگاه کرده و توصیه به ناشتا بودن را رعایت کنید.

آیا دریافت نتیجه خارج از محدوده طبیعی نشانه بیماری است؟

وجود یک نتیجه خارج از محدوده طبیعی به تنهایی نمی تواند دلیل بر وجود بیماری باشد. در پنج درصد از افراد سالم هم ممکن است نتیجه یک آزمایش خارج از حدود طبیعی باشد.

احتمال خطا در آزمایشات چقدر است؟

باتوجه به اینکه امروزه آزمایشات به صورت اتوماسیون دستگاهی انجام می شوند، میزان خطا به حداقل ممکن خود رسیده است. علاوه براین، آزمایشگاه ها با انجام کنترل کیفی و کالیبراسیون دستگاه ها سعی بر به حداقل رساندن میزان خطای کاری خود دارند.

نکاتی که باید قبل از انجام آزمایش بدانید!

هر آزمایشی اصول خاص خود را دارد. رعایت بعضی نکات باعث می شود جواب دقیق تری از آزمایش بگیرید. در مقابل بعضی فعالیت ها و بی دقتی ها باعث می شوند جواب آزمایش به صورت کاذب منفی یا مثبت شود یا اینکه مقادیر پارامترهای آن تغییر یابد. بنابراین اگر می خواهید آزمایش خون یا ادرارتان به بهترین نحو انجام شود، توصیه های دکتر محسن منشدی را فراموش نکنید.

چرا باید ناشتا باشیم؟

رعایت ناشتا بودن طی یک زمان مشخص برای انجام بعضی آزمایش ها مانند آزمایش قند خون ناشتا، تری گلیسیرید، کلسترول و… الزامی است زیرا خوردن غذا می تواند باعث تغییر در نتیجه آزمایش شود

. درمورد آزمایش های ناشتا به این نکات توجه کنید:

–  شب قبل از آزمایش شام سبک میل کنید.

–  10 تا 12 ساعت قبل از مراجعه به آزمایشگاه هیچ گونه خوراکی یا آشامیدنی جز آب میل نکنید. البته اگر محدودیت در مصرف آب توسط پزشک یا مسئولان آزمایشگاه تذکر داده شده باشد، مجاز به نوشیدن آب هم نخواهید بود.

–  مسواک زدن طی زمان ناشتایی مجاز است.

–  طی مدت ناشتایی از استعمال دخانیات، جویدن آدامس، مصرف قرص های نرم کننده گلو، شربت های سینه، انجام تمرین های بدنی و ورزش پرهیز کنید.

–  در آزمایش های مربوط به چربی خون مثل تری گلیسیرید و کلسترول مدت زمان ناشتایی لازم حداقل 12 ساعت است.

–  برای اندازه گیری نیتروژن اوره خون (BUN) هشت ساعت ناشتایی کافی است. آزمایش اسید اوریک خون نیز نیاز به حداقل هشت ساعت ناشتایی دارد. برای انجام آزمایش آهن هم 10 تا 12 ساعت ناشتایی لازم است.

–  برای انجام تست های کبدی نیازی به ناشتا بودن نیست اما برای گرفتن نتیجه دقیق تر بهتر است حداقل چند ساعت ناشتا باشید. علاوه براین، حداقل از سه روز قبل از انجام این آزمایشات نباید هیچ گونه تزریق عضلانی انجام دهید.

–  آزمایش هورمون های تیروئیدی نیازی به ناشتا بودن ندارد اما به دلیل تاثیر کدورت ناشی از خوردن چربی بر نتایج آزمایش، لازم است حداقل از سه ساعت قبل مواد غذایی مصرف نکنید.

–  برای پیشگیری ازتاثیر گرسنگی زیاد نباید بیش از 16 ساعت در حالت ناشتا باشید.

–  در بعضی موارد لازم است قرص های مصرفی تان را قطع کنید و بعد آزمایش بدهید. پس حتما در این مورد از پزشک خود یا مسئولان آزمایشگاه سوال کنید.

قبل از آزمایش قند خون بدانید. . .

یکی از آزمایشات لازم برای تشخیص بیماری دیابت، آزمایش قند خون دو ساعته است. در واقع ابتدا آزمایش قند خون ناشتا (FBS) پس از 10 تا 12 ساعت ناشتایی انجام می شود و بعد برحسب درخواست پزشک معالج در آزمایشگاه به شما شربت قند می دهند یا از شما درخواست می شود تا صبحانه معمول خود را میل کنید و بعد از دو ساعت دوباره آزمایش دهید. در این آزمایش باید به نکات زیر توجه کنید:

–  اگر دیابتی هستید صبحانه ای را بخورید که هر روز به طور معمول می خورید.

–  اگر دیابتی نیستید صبحانه ای شیرین حاوی 40 تا 75 گرم کربوهیدرات مناسب بخورید.

–  با خوردن آخرین لقمه صبحانه زمان را یادداشت کرده و دقیقا دو ساعت بعد، برای خون گیری به آزمایشگاه مراجعه کنید.

–  پس از صرف صبحانه و طی این دو ساعت از مصرف هرگونه خوراکی یا نوشیدنی یا کشیدن سیگار خودداری کنید. فقط نوشیدن آب در حد متعارف مجاز است.

–  در فاصله خون گیری اول و دوم نباید هیچ گونه تحرک غیرمتعارف مانند ورزش و پیاده روی داشته باشید.

–  آزمایش قند ناشتا و دو ساعته را در یک روز انجام دهید.

–  آزمایش را حتما قبل از ساعت 10 صبح شروع کنید طوری که حداکثر تا ساعت 12 آزمایش قند دو ساعته به اتمام برسد.

چهار نکته مهم در مورد رژیم غذایی!

1) برای اندازه گیری کلسترول خون می توانید یک هفته پیش از انجام آزمایش با مشورت پزشک، رژیم غذایی معمولی داشته باشید و منع مصرف چربی نداشته باشید.

2) برای اندازه گیری نیتروژن اوره خون (BUN) باید حداقل دو تا سه روز پیش از انجام آزمایش از مصرف گوشت زیاد خودداری کنید.

3) مصرف الکل به کبد آسیب می زند، در نتیجه باعث می شود بسیاری از آنزیم های کبدی از جمله آلکالین فسفاتاز، SGOT، SGPT و. . . افزایش یابند.

4) برای تست آهن شب قبل از آزمایش نباید غذای غنی از آهن مثل گوشت قرمز مصرف کنید.

قبل از آزمایش پروستات بدانید. . .

آزمایش PSA برای تشخیص زودرس بزرگی و سرطان پروستات انجام می شود. این آزمایش از اواسط دهه چهارم زندگی به طور منظم و حداقل سالی یک بار برای مردان توصیه می شود. قبل از انجام این آزمایش نکات زیر را به خاطر بسپارید:

–  یک هفته قبل از انجام آزمایش نباید معاینه پروستات، نمونه برداری از آن یا معاینه مقعد انجام شود.

–  48 ساعت قبل از انجام آزمایش نباید انزال یا مقاربت جنسی داشته باشید. همچنین نباید در این فاصله دوچرخه سواری کنید.

–  در صورتی که اخیرا از پروستات تان سونوگرافی شده است آن را به مسئول آزمایشگاه ارائه دهید.

– رادیوتراپی و داروهایی مثل تستوسترون می توانند باعث افزایش نتایج این آزمایش شوند. در این موارد آزمایشگاه یا پزشک معالج خود را مطلع کنید.

–  نمونه گیری تستوسترون بهتر است صبح انجام شود زیرا سطح این هورمون صبح ها بالاتر است.

قبل از آزمایش ادرار بدانید

آزمایش کامل ادرار برای تشخیص و اثبات وجود بعضی از مواد و سلول ها از جمله قند، پروتئین، خون، گلبول های سفید و گلبول های قرمز انجام می شود. در صورت وجود عفونت در ادرار نیز با انجام کشت ادرار می توان به آن پی برد. در این صورت با رشد باکتری های مسبب عفونت، نوع آنها و نحوه درمان مشخص خواهد شد. اگر نمونه ادرار در زمان جمع آوری آلوده شود نتایج آزمایش ادرار و کشت آن به خصوص از نظر تشخیص عفونت ها دچار اشکال خواهد شد. بنابراین حتما به نکات زیر توجه کنید.

–  بهترین نمونه جهت تشخیص عفونت های ادراری، نخستین ادرار صبحگاهی است.

–  برای تجزیه کامل ادرار بهتر است شب قبل، از مواد آبکی کمتری استفاده کنید. پیش از انجام آزمایش نیز از نوشیدن مقادیر زیاد آب و مایعات خودداری کنید.

–  در صورت امکان شب قبل از نمونه برداری حمام کنید.

–  بهتر است قبل از نمونه گیری، محل خروج ادرار را با آب و صابون شست وشو داده و بعد با دستمال یک بار مصرف خشک کنید.

–  از تماس پوست با دهانه یا قسمت داخلی درب یا داخل ظرف نمونه گیری اجتناب کنید.

–  چند قطره اول ادرار را در توالت تخلیه کنید. سپس ظرف نمونه را تا نصفه پر کنید.

– آزمایش کشت ادرار باید قبل از شروع مصرف آنتی بیوتیک انجام شود. اگر در یک هفته گذشته آنتی بیوتیک مصرف کرده اید به اطلاع پزشک و آزمایشگاه برسانید. اگر هم در حال مصرف آنتی بیوتیک هستید بهتر است با نظر پزشک معالج یک هفته پس از اتمام دارو آزمایش بدهید.

نکته:در حالت طبیعی نباید در ادرار پروتئین وجود داشته باشد. پروتئین در ادرار ممکن است نشانه صدمات کلیوی، دیابت یا فشار خون بالا باشد.

بعد از جراحی آزمایش تیروئید ندهید!

پس از انجام جراحی به دلیل استرس های شدیدی که به فرد وارد می شود، در بیشتر موارد میزان هورمون های تیروئیدی کاهش پیدا می کند. بنابراین تا دو هفته بعد جراحی از انجام این آزمایش خودداری کنید. از طرف دیگر، قرص های ضد بارداری و آمیودارون (داروی قلبی) باعث افزایش این هورمون ها می شوند. جالب است بدانید که غلظت هورمون های تیروئیدی در تابستان 20 درصد کمتر از زمستان است.

آزمایش ادرار 24 ساعته برای چه کسانی لازم است؟

در آزمایش ادرار 24 ساعته به دنبال مقادیر فاکتورهایی می گردیم که از نظر کمی برای تشخیص بیماری به خصوص بیماری های کلیوی به آنها نیاز داریم. اما آزمایش معمولی ادرار به بررسی کیفی و سریع بیماری هایی می پردازد که وجودشان از طریق ادرار مشخص می شود. در آزمایش ادرار 24 ساعته به این نکات توجه کنید:

1) این نمونه باید دقیقا طی 24 ساعت جمع آوری شود. به همین دلیل گالنی از طرف آزمایشگاه به شما داده می شود که ممکن است حاوی مواد نگهدارنده مایع یا جامد باشد. شما نباید تحت هیچ شرایطی این مواد را خالی یا آنها را بو کنید.

2) مصرف مایعات را در زمان آزمایش طبق معمول انجام دهید.

3) در ابتدای جمع آوری نمونه، اولین دفع ادرار را انجام دهید و آن را دور بریزید. سپس زمان دقیق را یادداشت کنید، برای مثال ساعت هفت صبح. بعد از آن به مدت 24 ساعت یعنی تا هفت صبح فردا تمامی نوبت های دفع ادرار را در ظرف مخصوص جمع آوری کنید. آخرین نوبت دفع نیز باید سر ساعت هفت انجام شود.

4) ظرف نمونه را ترجیحا در جای خنک نگهداری کنید.