سن که زیاد میشه دید چشم کم میشه (با پیرچشمی و دردسرهایش چه کنیم)

ماهنامه همشهری تندرستی – دکتر محمدرضا فرتوک زاده: می خواهی سوزنی را نخ کنی ولی نمی توانی؟ دوست داری روزنامه ات را به دقت بخوانی ولی کلمات را تار می بینی؟ برای خرید قصد داری با ماشین بیرون بروی ولی تابلوها به نظرت کم رنگ می رسند؟ حس می کنی دنیا برابر چشمت تیره و تار شده است؟ همه این ها نشان می دهد که پا به سن گذاشته ای و چشم هایت دیگر آن چشم های قدیم نیستند که با آن ها می توانستی همه چیز را دقیق و واضح ببینی.

چشم دریچه ای رو به جهان است که انسان با آن می تواند دنیا را به خوبی ببیند و هرگونه مشکلی که در بینایی به وجود بیاید، می تواند ناخوشایند محسوب شود. «دکتر محمدرضا فرتوک زاده» فوق تخصص پیوند قرنیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران شما را با پیرچشمی و راه درمان آن آشنا می کند.

مرواریدی در چشم

چشم این قابلیت را دارد که علاوه بر اینکه تصویری شفاف را برای ما به وجود می آورد، می تواند تصاویر را دور و نزدیک (زوم) هم کند. چشم گاهی می تواند تا فاصله 6 تا 10 متری را هم ببیند و از طرفی توانایی دیدن فاصله 30 تا 40 سانتی متری یا حتی کم تر را نیز دارد. وقتی سن بالا می رود به مرور زمان چشم انسان دیگر توان قبلی خود را ندارد و از سن 40 سالگی به بعد، شفافیت عدسی چشم کم می شود. برای مثال، اگر قرار باشد فرد جوانی در یک اتاق با یک لامپ مطلبی را بخواند، فرد مسن برای خواندن متن در همان اتاق به 3 برابر نور بیشتر احتیاج دارد تا بتوان متن را واضح تر ببیند.

عدسی چشم انسان با افزایش سن و به مرور زمان به قدری کدر می شود که حتی فرد ممکن است فرش زیر پاهایش را کدر و رنگ پریده ببیند. همه این ها نشانه هایی از ابتلا به آب مروارید است.

تغییر نمره عینک یکی دیگر از دلایل ابتلا به آب مروارید می تواند باشد. برای مثال نمره عینک فرد به مدت 20 سال ثابت مانده و یک مرتبه بعد از گذشت این مدت زمان، زاید می شود و فرد در چنین شرایطی برای بررسی چشم به پزشک مراجعه می کند. تغییر نمره عینک مطالعه هم یکی دیگر از علائم ابتلا به آب مروارید است.

معمولا افرادی که به آب مروارید مبتلا می شوند، فاصله های نزدیک را خوب می بینند ولی برای دیدن فاصله های دور با مشکل مواجه می شوند.

دردسرهای چشم های فرسوده

مشکلات ناشی از آب مروارید در مراحل اولیه با زدن عینک به راحتی قابل حل است ولی با گذشت زمان، تاری و عدم تطابق دید بیشتر و بیشتر می شود به گونه ای که فرد هنگام رانندگی برای دیدن تابلوها یا علائم راهنمایی مشکل پیدا می کند؛ در چنین شرایطی زدن عینک کمک چندانی به بیمار نمی کند.

این مشکل معمولا در سنین حدود 60 تا 80 سال به وجود می آید. هرچقدر میزان کدر بودن در عدسی چشم بیشتر شود، نشان دهنده این مسئله می تواند باشد که عدسی در حال سفت و سخت شدن تر شدن است.

سفت و سخت تر شدن عدسی، در اصطلاح «رسیدن آب مروارید» گفته می شود؛ در چنین شرایطی دید نامطلوب بیمار باعث کاهش کیفیت زندگی او خواهدشد. برای مثال، فرد توانایی رانندگی به ویژه در شب را از دست می دهد و حتی در موارد شدید، راه رفتن هم برایش به یک مشکل تبدیل می شود.

بگذار آب مروارید به خوبی برسد!

زمانی که آب مروارید پیشرفت نکرده و نرسیده باشد، عمل جراحی آن راحت تر است ولی متخصص چشم پزشک تا زمانی که آب مروارید نرسیده باشد و مشکلات زیادی برای فرد به وجود نیاورد، چشم را عمل نمی کند. چون همان مقدار دید برای فرد کافی است ضمن اینکه عمل جراحی عوارض زیادی برای بیمار می تواند در پی داشته باشد. پارگی شبکیه چشم از مهم ترین عوارض عمل جراحی آب مروارید می تواند باشد، به همین دلیل چشم پزشک با وجود سخت شدن عمل جراحی، آن را تا جای ممکن (دید بیمار مشکلات جدی نداشته باشد) به تعویق می اندازد تا چشم بیمار دچار آسیب های جدی نشود.

زمانی که آب مروارید بیش از اندازه می رسد، چشم می تواند دچار آب سیاه شود. کدرشدن و سختی عدسی چشم به مرور زمان بیشتر و بیشتر خواهد شد که این مسئله با بزرگ شدن عدسی داخل چشم همراه است. عدسی چشم به مرور زمان به قدری بزرگ می شود که راه خروج مایعات و مواد داخل چشم را می بندد، بسته شدن راه خروج مواد داخل چشم باعث بالارفتن فشار داخل چشم می شود، درواقع بزرگ شدن عدسی، فشار شدید را به چشم وارد می کند.

اگر فشار چشم از حد معینی بگذرد آب سیاه به وجود می آید. اگر چشم فرد دچار حمله آب سیاه شود و فشار چشم بیش از اندازه بالا برود، احتمال نابیناشدن فرد وجود دارد که در چنین شرایطی باید چشم فر را به شکل اورژانسی جراحی کرد، حتی قند بالا و چربی بالا را برای انجام این جراحی باید نادیده گرفت چون هرگونه به تعویق انداختن جراحی، بینایی را به خطر می اندازد.

همچنین در شرایط اورژانسی، پزشک متخصص بعد از خالی کردن داخل عدسی، مجبور است از هر لنزی که در بیمارستان موجود باشد، استفاده کند چون در چنین شرایطی پیدا کردن لنز مناسب برای بیمار امکان پذیر نیست. عمل جراحی تنها در شرایطی که جان بیمار به خطر بیفتد، انجام نمی شود و چشم بیمار در چنین شرایطی نابینا خواهدشد.

وقتی به چشم لنز تزریق می شود

امروزی روش های جدیدی برای عمل جراحی آب مروارید وجود دارد که بیمار به آسانی می تواند از آن ها بهره مند شود. «فیکو» عمل جراحی ای است که برای بیماران مبتلا به آب مروارید از آن کمک گرفته می شود شاید خیلی از افراد به اشتباه تصور می کنند که فیکو نوعی عمل جراحی است که با لیزر انجام می شود، در حالی که در این نوع از عمل جراحی از اشعه اولتراسوند یا اولتراسونیک کمک می گیرند.

پزشک متخصص، ابتدا یک وسیله شبیه سرنگ را وارد چشم بیمار می کند که حالت سوزن مانند دارد، این وسیله به آرامی همراه با اشعه اولتراسوند وارد عدسی چشم می شود و داخل عدسی را به حالت آبکی در می آورد، کنار سوزن یک ساکشن (مکنده) وجود دارد که محتویات داخل عدسی را بیرون می کشد و به این ترتیب تنها کپسول عدسی داخل چشم باقی می ماند.

پزشک متخصص با دقت بسیار زیاد به وسیله سوزن خاص، یک لنز را که از مواد سیلیکونی شفاف و نرم ساخته شده است، وارد کپسول توخالی عدسی می کند و به این ترتیب عدسی مصنوعی، جایگزین عدسی چشم می شود. بعد از این عمل جراحی، به دلیل اینکه محل جراحی بسیار کوچک است، نیازی به زدن بخیه نیست. انجام این نوع عمل جراحی معمولا حدود 10 دقیقه طول می کشد. گاهی اوقات این نوع عمل جراحی را برای مبتلایان به آب سیاه چشم هم می توان انجام داد، البته این نوع عمل کمکی به بیماران مبتلا به آب سیاه ژنتیکی نمی کند.

لنزهای مختلفی برای جایگزین شدن با عدسی طبیعی وجود دارند ولی به طور کلی در کشور ما 2 نوع لنز نزدیک و دور، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. لنزهای نزدیک و لنزهای دور با توجه به شرایط بیمار انتخاب می شوند. گاهی برخی پزشک ها از لنزهای دوکاره استفاده می کنند که می تواند مشکلاتی را برای دید بیمار به وجود بیاورد. استفاده از این لنزها فقط در افرادی کاربرد دارد که وسواس در دید نداشته باشند و دائم چشم ها را باز و بسته نکنند تا لنز را  امتحان کنند.

لنزهای دوکاره باعث می شوند که بیمار پس از جراحی، دور و نزدیک را به طور هم زمان خوب نبیند و درواقع هر دو دید بیمار با مشکل مواجه می شود. لنز باید به درستی انتخاب شود، به همین دلیل فرد برای تعیین نمره لنز باید به یک اپتومتریست خوب مراجعه کند. تعیین نمره چشم، قطر کره چشم و انحنای آن مهم است که این کار با کامپیوتر انجام می شود ولی ممکن است تا حدودی با خطا همراه باشد.

متخصص چشم باید تا جایی که می تواند از لنز مناسب بیمار استفاده کند. گاهی بیمار باید رانندگی کند و کار او به گونه ای است که ساعت ها بیرون می رود، در چنین شرایطی باید از لنزهایی استفاده کرد که فرد بتواند فواصل دور را به خوبی ببیند. اگر فرد مجبور به مطالعه زیاد باشد، در چنین شرایطی لنز برای دید نزدیک انتخاب می شود ولی به طور کلی برای بیشتر بیماران لنزهایی انتخاب می شوند که دیدن دور را برای آن ها تسهیل می کنند، فرد می تواند مشکل دید نزدیک خود را با زدن عینک به راحتی حل کند.

مراقبت های بعد از عمل

این نوع عمل جراحی خیلی دردسرساز نیست و بعد از گذشت 24 ساعت از عمل جراحی، پانسمان چشم بیمار توسط پزشک باز می شود. مزیت این عمل جراحی را می توان در نزدن بخیه و جوش خوردن سریع محل ورود سوزن به داخل چشم دانست. برای اینکه به چشم فشار وارد نشود، فرد باید از قاب های مخصوص که شبیه نعلبکی هستند در زمان شب (به مدت یک تا 2 هفته) استفاده کند.

ریختن قطره و مراقبت از چشم برابر عفونت یک مسئله بسیار ضروری است و فرد باید این موضوع را جدی بگیرد. رفتن حمام به مدت 5 تا 7 روز برای بیمار ممنوع است. فرد باید یک روز بعد از عمل جراحی، به پزشک مراجعه کند، هم چنین یک هفته، یک ماه و 3 ماه بعد از عمل جراحی، باید معاینه صورت بگیرد. چنانچه چشم دچار ورم، قرمزی و مشکلات دیگری شد، فرد باید سریعا با چشم پزشک خود تماس بگیرد.