بهداشت و دسترسی به آب در افغانستان چگونه است؟

بهداشت در افغانستان به نقطه بحرانی رسیده است. نظام نوین سیاسی در افغانستان بیش از یک دهه است که زندگی مردم این کشور را تحت تاثیر شدید خود قرار داده است. پس از 23 سال جنگ پیوسته و مداوم اکنون نقطه دید دنیا از این کشور برداشته شده و حالا وضعیت بهداشت مردم افغانستان در سطح غیر قابل قبول و ضعیفی است. ناامنی و وجود نیروهای تروریستی و خارجی و هم چنین رکود شدید اقتصادی به راحتی می تواند وضعیت بهداشت عمومی مردم را به قهقهرا بکشاند.

البته باورهای غلط اجتماعی نیز گاهی اوقات می تواند بهداشت را تحت تاثیر قرار دهد. بهداشت باروری در افغانستان تحت تاثیر باورهای غلط اجتماعی نیز هست. سلامت دات لایف قصد دارد در این نوشته بررس کند که سطح بهداشت و دسترسی به آب در افغانستان چگونه است؟

وضعیت کلی افغانستان

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی 68% از مردم افغانستان به امکانات پیشرفته از هر نظر دسترسی ندارند. این 68% حدود 15 میلیون نفر از مردم افغانستان را تشکیل می دهند و تنها 45% از مردم این کشور به آب با کیفیت قابل قبول دسترس دارند. زندگی شهروندان کشور افغانستان در دو سال اخیر بدتر شده است به نحوی که هم اکنون ۳۶ درصد از آن ها زیر خط فقر زندگی می کنند و ۲۵ درصد از جمعیت شان ، بیکار می باشند. شکنندگی ثبات  سیاسی ، نا امنی ، رکود اقتصادی ، فساد اداری و ده‌ها چالش دیگر ، عوامل باز دارنده در مسیر توسعه و رشد در این کشور به شمار می‌رود.

این فاکتورها و چالش‌ها، نه تنها اثرات نامطلوب و قابل لمس را بر کارآیی دولت و بخش بهداشت و درمان بر جا گذاشته، بلکه رشد و توسعه عمومی را نیز با کندی مواجه کرده‌ است. بیش از 30% افراد در این کشور از مصونیت غذایی بهره نمی برند. بر اساس آمار اخیر از هر پنج نفر در افغانستان ، یک نفر به دلیل کمبود مالی ، هزینه‌های سرسام آور پزشکی ، دور بودن از مراکز درمانی ، نبود امنیت و وجود خشونت ، عضوی از خانواده و یا دوستان نزدیک خود را در ماه های گذشته از دست داده‌ است. بازار کار در افغانستان پایدار نیست و معمولا افرادی که وارد بازار کار می شوند امنیت شغلی نداشته و معلوم نیست بتوانند وضعیت پایداری در شغل خود داشته باشند.

بهداشت در افغانستان در چه سطحی است؟

در ابتدا و برای ابتدایی ترین اصول بهداشتی باید به سطح آموزش در افغانستان اشاره کنیم. متاسفانه در افغانستان کمتر از 30% افراد برای شستن دست ها با آب و صابون آموزش داده شده اند. درصد بسیاری از کودکان در این کشور مبتلا به اسهال مزمن هستند. اسهال مزمن در کودکان می تواند خطرناک باشد. بازگشت بی سابقه مهاجران به خصوص از پاکستان نیز نظم را در این کشور بهم ریخته و افزایش جمعیت نیز نیاز به بهداشت را چند برابر کرده.

یکی از چالش های اساسی سراسری که بخش بهداشت و درمان افغانستان با آن مواجه است، گستردگی فساد و نا امنی در افغانستان است. نا امنی یکی از فاکتورهایی است که دسترسی مردم به عرضه خدمات درمانی را محدود ساخته است. اما موجودیت فساد بیشتر از نا امنی این بخش افغانستان را تهدید می‌کند. آثارشدید کشمکش ها و مین های زمینی بازمانده و مهمات منفجر نشده روز به روز بر تعداد قربانیان می افزاید. هم به صورت جراحات فیزیکی و هم به شکل تنش های روحی که در نتیجه بر زندگی تمام خانواده های افغانستان در گذر زمان تاثیر می گذارد.

اقتصاد ورشکسته و ۳ سال خشک سالی شدید و پیاپی سیستم بهداشت افغانستان را در بین ضعیف ترین کشورهای جهان قرار داده است. بدست آوردن اساسی ترین نیازهای روزمره زندگی یعنی غذا ، مسکن و لباس مبارزه همیشگی بشر بوده است. مسائلی از این دست ، وضعیت بهداشتی افغانستان را که در حال حاضر بسیار وخیم است ، تشدید می کند، به عبارت دیگر بیماری های حاد تنفسی ، اسهال و سوء تغذیه باعث ضعیف شدن و مرگ و میر کودکان افغانستان می شود.

وضعیت امکانات بهداشتی در افغانستان

کمبود ماموران مراقبت بهداشت در تمام سطوح به صورت بحرانی احساس می شود. امکانات مراقبت بهداشتی جهت بازگردان جامعه به حالت عادی  یک نیاز فوری و  اضطراری است. در حال حاضر منابع تامین کننده دارو ، واکسن ، تجهیزات و سوخت ناکافی است. تخمین زده می شود تعداد ۶ میلیون نفر از مردم یا دسترسی به مراقبت های بهداشتی ندارند یا دسترسی آنها ناکافی است. نجات زندگی در افغانستان علاوه بر غذا ، مسکن و امنیت به وجود ماموران بهداشت در منطقه و مراکز درمانی کافی بستگی دارد. ولی فاصله بین تجهیزات و منابع انسانی بسیار زیاد است. خدمات بهداشتی موجود در حال حاضر فقط مناطق خاصی را پوشش می دهد و حتی در مناطقی که خدمات بهداشتی در دسترس می باشد تنها مقدار کمی از نیازهای مردم برآورده می شود.

بهداشت باروری در افغانستان

 افغانستان دارای مقام دوم در نرخ مرگ و میر مادران در سطح کل جهان است. کمتر از 15% زایمان ها توسط مراقبین بهداشت آموزش دیده انجام شده و غالب آنها توسط زائوهای تجربی انجام می گیرد. میلیون ها زن در افغانستان به دلیل نبود پزشک و درمانگاه و یا بخاطر ناآگاهی مردم روستایی در بدترین شرایط ممکن در یکی از مناطق دورافتاده زایمان می کنند. بسیاری از مردم روستایی با این باور که زایمان کار ناپاکی است زنان باردار را هنگام زایمان در مکان های کم‌نور و گاهی حتی به طویله انتقال می دهند و نیز به دلیل عدم آگاهی از مسایل بهداشتی از پارچه ها و وسایل غیر بهداشتی در هنگام زایمان استفاده می‌کنند.

وزارت بهداشت افغانستان می گوید که در این کشور ۳۷۳ متخصص زنان و زایمان وجود دارد. اما مشکل تنها شمار اندک این متخصصان نیست، مشکل دیگر این است که بیشتر این متخصصان در شهرها هستند و جمعیت روستایی افغانستان از پزشکان متخصص زنان و زایمان بکلی محروم اند. البته شماری از متخصصان زنان و زایمان در شهرهای بزرگ بیکارند و جمعیت روستایی در روستاها و مناطق دور افتاده از پزشک محروم اند. به گفته کارشناسان افغان مسئولان باید روی طرحی کار کنند که بتوانند محیط کاری امنی برای این متخصصان و خانواده شان ایجاد کنند و از لحاظ اقتصادی شرایطی را برایشان فراهم کنند که آنها برای رفتن به ولایات دور دست تشویق شوند.

دسترسی به آب آشامیدنی سالم در افغانستان

افغانستان کشور کم آبی نیست، اما شرایط دسترسی به آب آشامیدنی سالم حتی در کابل پایتخت این کشور چندان مناسب نیست. کاهش آب آشامیدنی و کمبود منابع آبی در شهر کابل ، طی سال‌های اخیر یکی از معضلات جدی مردم بوده است. سه دهه جنگ باعث تخریب شبکه های موجود آب رسانی شد. کاهش بارندگی در سال های اخیر، نیازهای این شهر پرجمعیت به آب را با چالش های جدی رو برو کرده است. براساس تحقیقات انجام شده، آب های زیرزمینی کابل مواد آهکی زیادی دارند و از سال 1959 تا کنون 11 متر پایین رفته اند و در صورت کاهش بارندگی برف تا سال 2050 آب یکی از مشکلات جدی کابل خواهد بود.

آب در کابل و بخصوص در مناطق مرفه نشین توسط افراد و با ماشین های مخصوص حمل می شود اما در حومه کابل و در مناطق دیگر کم آبی جان افراد را می گیرد. تلاش برای یافتن آب آشامیدنی سالم در مناطق محروم بسیار دشوار است. به دلیل نبود سیستم آب رسانی دولتی در بسیاری از مناطق ، مردم در حیاط خانه‌ هایشان چاه‌های عمیق حفر می‌کنند و هر بار که خشک شد، به عمق آن می افزایند.

در مناطق مختلف این کشور آب آشامیدنی با آب فاضلاب مخلوط و آلوده می شود. مواد شیمیایی از ساخت‌وساز و کارخانه‌ها نیز می‌توانند به زیرزمین نفوذ و طعم شیرین آب را تلخ کنند. گزارش‌های پراکنده از افزایش شیوع اسهال دربین مردم، به‌خصوص اطفال، در هوای گرم تابستان وجود دارد اما از شیوع گسترده‌ی بیماری‌های مرتبط با آب گزارشی در دست نیست. در آزمایشی که روی آب مناطق مختلف افغانستان و بخصوص پایتخت انجام شد مقادیر بسیار زیادی از میکروب روده ای اکولای (Ecoli) در آن یافت شد.

 ترس از آلودگی آب آشامیدنی موجب کلاهبرداری‌های پیچیده‌ شده است که در آن بطری های آب‌ تجارتی که دور انداخته شده اند ، دوباره از آب چاه‌ ها پر می‌شوند و بنام آب خالص در بازار به فروش می‌رسند. رساندن ایمن آب کوه و دریاچه به صدها هزار خانواده در کابل یک مسئولیت خطیر و گران است. این شهر از اثر دهه‌ ها درگیری ، آسیب جدی دیده و حالا با بمب گذاری‌های مکرر شورشیانی روبرو است که مخازن آب و بندهای آبگردان را در مناطق روستایی هدف قرار می‌دهند. یک پروژه بلندپروازانه و بین‌المللی برای ساخت لوله‌های آب ، مخازن و چاه‌ها در پایتخت ، که دو سال پیش راه‌اندازی شده بود هنوز در مراحل اولیه قرار دارد.