اوردوز مواد مخدر و روانگردان چگونه اتفاق می افتد؟

اوردوز یا مصرف بیش از حد مواد اصطلاح رایجی است که زیاد از طریق رسانه ها یا مردم دور و اطراف به گوشمان میرسد. این واژه برای ما تداعی فردی است که مواد مخدر مصرف و به احتمال زیاد فوت کرده، ولی معنای درست  کلمه اوردوز چیست؟ چه مواقعی رخ میدهد؟ علائم آن در فرد معتاد چگونه است و بهترین و درست ترین اقدام در این مواقع چیست؟ در مقاله اوردوز مواد مخدر و روانگردان چگونه اتفاق می افتد؟ به این پرسش ها پاسخ خواهیم داد.

اوردوز چیست

زمانی که ماده مخدر بیش از حد تحمل سیستم جسمانی و روانی فرد مصرف شود، علائمی در او ایجاد میکند که به مجموعه آنها « اوردوز یا سوء مصرف مواد » گفته می شود؛ یعنی فرد دچار مسمومیتی می شود که علائم آن به نوع ماده مصرفی بستگی دارد، اما با توجه به اینکه بیشترین مواد مخدری که مورد سوء مصرف قرار میگیرد، تریاک و ترکیبات شبه تریاک، هروئین و شیشه هستند به تبعات سوء مصرف این مواد اشاره می کنیم.

تاثیر مورفین بر بدن

ماده موثره تریاک و هروئین، مورفین است. مورفین بیشترین تاثیر را روی روان و سیستم عصبی فرد می گذارد. چنین افرادی بعد از مصرف احساس آرامش کاذب می کنند. به تدریج با کاهش سطح هوشیاری، فرد دچار خواب آلودگی می شود که ممکن است به کما هم برسد. خواب آلودگی ابتدا خفیف است، ولی به تدریج عمیق می شود و حتی با تحریکات دردناک هم نمیتوان فرد را از خواب بیدار کرد.

کاهش سطح هوشیاری بعد از مصرف مواد مخدر زنگت خطر است

کاهش سطح هوشیاری به دلیل مهار سیستم عصبی – مغزی است. سیستم عصبی – مغزی اعضای مهمی مانند قلب و تنفس را هم کنترل می کند. پس آسیب به مغز می تواند در عملکرد قلب و تنفسی اختلال ایجاد کند. ضربان قلب و نبض آنقدر کاهش مییابد تا جایی که کاملا از فعالیت بیفتد و منجر به مرگ فرد شود.

مسمومیت با مواد مخدر و محرکت همیشه اتفاقی نیست

وقتی در خانواده، فرد معتاد به تریاک یا مواد شبه تریاک وجود دارد، احتمال چنین اتفاقی بالاست. معتادان به دلایل مختلفی ممکن است دچار مسمومیت شوند، مثلا فردی که هر روز یک گرم تریاک مصرف می کرده، در مهمانی و همراه با دوستان مقدار مصرف را چند برابر می کند یا به دلیل تاثیر منفی مواد روی روان به تدریج مصرف کنندگان ممکن است دچار افسردگی شدید شوند. افسردگی یکی از علل خودکشی در افراد است و فرد معتاد هم برای رهایی از افسردگی و مشکلات روانی ایجاد شده، گزینه مصرف زیاد مواد را انتخاب می کند. سوء مصرف مواد مخدر ممکن است در افرادی که مدتی مواد را ترک کرده اند، ولی به طور ناگهانی ماده مخدر در اختیارشان قرار گرفته و به دلیل ولع زیاد مقدار زیادی از ماده را مصرف می کنند نیز دیده می شود.

مسمومیت با شیشه

شیشه یا مت آمفتامین نیز بعد از تریاک و مواد شبیه تریاک بیشترین میزان مصرف را به خصوصی بین جوانان دارد. شیشه هم میتواند مسمومیت جسمی و روانی ایجاد کند. افرادی که شیشه مصرف می کنند بسیار پرانرژی هستند و دچار علائم رفتاری مانند توهم، هذیان، پرخاشگری، کم خوابی و تحریکپذیری می شوند. این افراد از نظر جسمی هم مشکلاتی پیدا می کنند. نبض و فشارخون آنها بالا میرود، اما در صورتی که مسمومیت مطرح باشد، نبض و فشارخون بیش از حد بالا میرود که ممکن است با خونریزی های ناگهانی مغز و پاره شدن عروق حیاتی بدن مانند سرخرگ آئورت توام شود که میتواند باعث مرگ سریع بیمار شود. افزایش فشارخون روی عروق قلبی نیز تاثیر می گذارد. یکی از علائم بالینی رایجی که فرد دچار مسمومیت با شیشه به بیمارستان مراجعه می کند، علائم آنژین صدری است. عروقی قلب در اثر مصرف شیشه دچار تنگی می شوند. عروق تنگ خونرسانی به قلب را دچار مشکل می کنند و فرد با درد شدید قفسه سینه یا سکته حاد به بیمارستان مراجعه می کند. زمانی که فرد جوانی با آنژین صدری یا سکته حاد به بیمارستان مراجعه میکند، پزشکان حتما باید نسبت به مصرف شیشه و مسمومیت با آن دقت داشته باشند.

مسمومیت با متادون

متادون داروی ترک اعتیاد است که باید تحت نظر پزشک مصرف شود. مقدار مصرف آن را هم پزشک تعیین می کند. در واقع، بیمار باید در طول درمان تحت نظر پزشک باشد. پزشک مقداری دارو به فرد معتاد برای ترک اعتیاد میدهد و علائم طی چند روز بررسی می شود تا بتواند مقادیر بعدی را تنظیم کند، اما بعضی از معتادان به دارو دسترسی پیدا کرده و به طور خودسرانه اقدام به ترک می کنند. آنها نمیدانند چه علائمی را باید کنترل کنند و ممکن است با فواصل کم دارو را برای کنترل علائم حیاتی مصرف کنند و ناگهان داروی متادون باعث مسمومیت شود تا حدی که کشنده هم باشد.

متادون دارویی است که طول عمر طولانی دارد و مسمومیت با آن میتواند بسیار خطرناک باشد. پس این هشدار باید داده شود که افراد نمیتوانند به طور خودسر داروی متادون مصرف کنند. اگر متادون داروی بیخطری بود، مردم عادی میتوانستند مانند بسیاری از داروها که بدون نسخه قابل دسترسی هستند به راحتی متادون را هم تهیه کنند.

مصرف توامان الکل و مخدر الکل ماده ای است که فعالیت سیستم عصبی را تضعیف می کند. اگر فردی بعد از مصرف الکل از تریاک یا مواد شبه تریاک استفاده کند که آنها هم تضعیف کننده سیستم عصبی هستند میتواند بسیار خطرناک عمل کند و اثر این دو روی هم جمع می شود و باعث تشدید مسمومیت خواهد شد.

در مواجهه باسوع مصرف مواد مخدر توسط یک تا فرد معتاد باید چه کار کنیم؟

اطرافیان فرد معتاد باید هوشیار باشند. زمانی که فرد خواب آلوده می شود، اولین کار کمک گرفتن از اورژانس است. امدادگران اورژانس حتی با تلفن میتوانند تا حدودی خانواده را راهنمایی کنند تا خود را به محلی استقرار بیمار برسانند. گاهی خانواده ها با دیدن علائم مسمومیت در فرد معتاد دستپاچه می شوند که ممکن است وضعیت او را وخیم تر کند.

اگر اطرافیان مطمئن باشند که فرد معتاد تریاک، شیره و تریاک سوخته را خورده، تحریک به استفراغ کردن فرد میتواند موثر باشد، البته مشروط به اینکه فرد زیاد خواب آلود نباشد و تریاک و شیره وارد ریه نشود زیرا ورود مواد داخل معده به مجاری ریوی می تواند باعث خفگی بیمار شود. اگر اطرافیان تبحر کافی در این زمینه ندارند، بهتر است کاری نکنند. آب خوراندن به بیمار، بیدار نگه داشتن او به زور و… اقدامات درستی نیستند و بهترین کار اطلاع به اورژانس و کمک خواستن از تکنیسین اورژانس است. این افراد با گرفتن شرح حال بیمار شاید بتوانند توصیه های مفیدی ارائه دهند، ولی مسمومیت ها خطرناک هستند و حتما نیاز به تجهیزات مراکز درمانی دارند.

مسمومیت با مواد مخدر نباید اتفاق بیفتد

عوارض مسمومیت با مواد روانگردان ممکن است جبران ناپذیر باشد، مثلا در مواقعی که فرد معتاد از مسمومیت با شیشه نجات پیدا کند، احتمال بروز عوارضی دراز مدت وجود دارد. ممکن است نتیجه آن تشنج در بیمار باشد. در صورتی که بیمار به اغما برود، خونرسانی مغز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت که میتواند بعدها منجر به بروز مشکلات مغزی شود، اما موضوع اصلی بعد از نجات جان بیمار این است که علت مسمومیت مشخص شود.

چنین بیمارانی به هیچ وجه نباید به حال خود رها شوند و درمان برای اعتیاد مثل درمان با متادون و روان درمانی و… باید آغاز شود. اگر فرد به دلیل خودکشی دست به مصرف زیاد مواد زده است، حتما باید نوع اختلال روان که منجر به خودکشی شده، مشخص شود تا احتمال خودکشی مجدد کاهش پیدا کند. این بیماران حتما باید به روانپزشکانی که در زمینه اعتیاد کار می کنند، مراجعه کنند. گرچه بهترین کار این است که خانواده فرد معتاد قبل از بروز چنین حوادثی به کلینیک های ترک اعتیاد مراجعه کنند و از آنها در مورد ترک اعتیاد فرد معتاد کمک بخواهند.