تصور از خود و اهمیت آن

« تصور از خود » تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد؛ نگرش دیگران بویژه والدین، تعامل‌های اجتماعی، ارتباط فرد با محیط و زمینه‌های محیطی از جمله عواملی است که روی تصور از خود تاثیر می‌گذارد. به علاوه ارتباط کودک با والدین، موفقیت و شکست در زندگی و انعکاس نگرش‌های دیگران و خود شخص درباره آن‌ها و شرایط اجتماعی–اقتصادی از جمله عواملی است، که در شکل گیری و تحول تصور از خود اثر می‌گذارد.

« خود کارآمدی » فرد رابطه مستقیمی با عملکرد او دارد و می‌توان آن را در افراد(بخصوص کودکان و نوجوانان) به شیوه‌های گوناگونی تقویت کرد. کسانی که خود را کارآمد می ‌پندارند، علاوه بر کسب موفقیت از نظر عملکرد نیز بیشتر از زندگی احساس رضایت می‌کنند.

وقتی یک شخص ارزش کمی برای خود قائل است کمتر می‌تواند در برابر فشار عقیده دیگران مقاومت کند. در مقابل کسانی که ارزش زیادی برای خود قائلند، تصور خدشه ناپذیری از ظرفیت‌ ها و فردیت خود دارند. همچنین ثابت شده است که اشخاص خلاق و اشخاصی که حرمت بالایی برای خود قائلند، می‌توانند بیش از دیگران، یک نقش فعال در گروه اجتماعی بر عهده گیرند و به صورتی آزاد و مؤثر آنچه را می‌خواهند بیان کنند.

مطالعاتی که به بررسی تصور از خود در افراد عادی پرداخته ‌اند، حاکی از آن است که تصور از خود، نقش اساسی در بهداشت و سلامت روانی افراد به عهده دارد، به گونه‌ای که با کاهش سطح تصور از خود علایم و نشانه‌هایی چون اضطراب، افسردگی، احساس تنهایی، کمرویی، درون گرایی و… ظاهر خواهند شد و در صورت تداوم، اشکالات جدی به همراه خواهند داشت. همچنین افراد مضطرب، افسرده و کسانی که خلق و خوی بسیار متغیری دارند، تصور از خودِ ضعیفی دارند. ناتوانی در ابراز وجود، می ‌تواند متاثر از تصور از خود نامطلوب فردی باشد. این گروه از افراد از ابراز احساسات، افکار و نظرات خود به دیگران ناتوانند، قادر به دفاع از حقوق خود نیستند و در حضور جمع، مضطرب و ناراحتند.

• چه باید کرد؟

آموزش « ابراز وجود » یکی از فنون رایج رفتار درمانی است، که می‌تواند باعث تغییر در تصور از خود شود. یکی از شیوه‌های آموزش ابراز وجود، ایفای نقش است. « مورنو » ایفای نقش را یکی از شیوه‌های درمان گروهی می‌داند. امروزه ایفای نقش کاربردهای متعددی از قبیل تخلیه هیجانی، تغییر نگرش، ایجاد بینش و بصیرت دارد.